Dla jednych Halloween to zabawna tradycja, która na stałe wpisała się w jesienny rytuał. Dla drugich to po prostu moda, która przywędrowała do nas z Ameryki. Są jeszcze tacy, którzy przy okazji Halloween wracają do ulubionych horrorów, opowieści o duchach i historii mrożących krew w żyłach. To z myślą o nich przygotowaliśmy przegląd 15 duchów z różnych zakątków świata. Zaczynamy!
15 duchów i jedno zadanie
To niemal pewne, że w każdym kraju istnieje tradycja straszenia dzieci duchami i zmorami, aby przywołać je do porządku. Rodzice wyręczają się zjawami, kiedy sami nie dają rady okiełznać nieposłusznego potomka. Na przykład w Anglii wzywają Boogeymana. Ten diaboliczny stwór, który zjada niegrzeczne dzieci na śniadanie, występuje pod różnymi nazwami i postaciami (a nawet płciami!). To zło wcielone, dlatego z jego pomocą prawie zawsze udaje się przywołać nieposłuszne dziecko do porządku.
Anglicy mają Boogeymana. Ale okazuje się, że w niemal każdym zakątku świata czyha jakaś zmora na bogu ducha, nomen omen, winne dzieci. Przed Wami 15 duchów, które w Halloween i nie tylko, wyręczają rodziców w wychowaniu niesfornych dzieci.
1. Boogeyman, Wielka Brytania
Alternatywne nazwy: Bogieman, Boogie Man, Bogy, Bugbear
Amorficzna postać, która czai się po kątach, żeby napędzić stracha niczego nie podejrzewającym ofiarom, otwiera nasz przegląd 15 duchów z różnych zakątków świata. Jest bardziej uciążliwy niż niebezpieczny – jego ciemne moce neutralizuje bowiem działanie światła. Jego imię wywodzi się prawdopodobnie z języka średnioangielskiego, w którym słowo bugge oznaczało „coś strasznego”.
2. Bokkenrijders, Holandia
Znany także w: Belgii, Niemczech
Bokkenrijders (po angielsku buck riders ,czyli „jeźdźcy”) to duchy poruszające się na latających kozach. Historia bokkenrijders wiąże się z legendą wymyśloną w XVIII w. przez szajkę złodziei, aby terroryzować okolicznych chłopów.
3. Butzemann, Niemcy
Alternatywne nazwy: Bütze, Buhmann, Mummelmann, Popelmann
Znany także w: Holandii, Skandynawii
Butzemann to goblin bez twarzy lub duch okryty płaszczem. Chowa się w ciemnych zakamarkach, pod łóżkiem albo w szafie i poluje na dzieci, które nie chcą zasnąć. Jego imię wywodzi się z języka średnio-wysoko-niemieckiego i prawdopodobnie pochodzi od słowa bôtzen („hałasować”) lub verbutzen („ukrywać się, przebierać”). Obecnie Butzemanna znamy głównie z piosenki „Es tanzt ein Bi-Ba-Butzemann” („Tańczy Bi-Ba-Butzemann”), która opowiadała historię poltergeista o trzeszczących kościach, dzierżącego w rękach kosę.
4. El Hombre del Saco (Sackman), Hiszpania
Alternatywne nazwy: Hombre del Saco, Hombre del Costal, Homem do Saco, El Roba-chicos
Znany także w: większości krajów Europy Południowej i Ameryki Łacińskiej
Odrażający, wychudzony Hombre del Saco podobno porywał niegrzeczne dzieci w biały dzień, chowając je do swojego worka. Następnie, w zależności od regionu, albo je sprzedawał, albo pożerał. W niektórych kulturach El Hombre del Saco występuje jako złowrogi pomocnik Świętego Mikołaja.
5. Ба́ба-Яга́ (Baba Jaga), Rosja
Alternatywne nazwy: Baba Roga, Złota Baba, Ježibaba, gorska maika
Znana także w: pozostałych krajach słowiańskich
Historia 15 duchów bez wzmianki o tym straszydle byłaby niekompletna. Baba Jaga to wiedźma, która mieszka w leśnej chatce na kurzej stopce. Brzmi znajomo? Przemieszcza się na latającej miotle lub moździerzu, często dzierżąc w dłoni tłuczek. Jej stosunek do ludzi bywa naprawdę różny – może Ci pomóc, ale także może Cię zjeść. Baba (Баба) oznacza kobietę, jaga z kolei oznacza węża w prasłowiańskim, choć brzmi podobnie do polskiego słowa „jędza”, serbsko-chorwackiego jeza (przerażenie) i staro-cerkiewno-słowiańskiego jęza (choroba, zaraza).
6. H’awouahoua, Algieria
To mrożąca krew w żyłach kreatura, potwór składający się różnych zwierząt. Jego oczy zieją ogniem. H’awouahoua chodzi w płaszczu utkanym z ubrań malców, które do tej pory pożarł.
7. Tokoloshe, RPA
Tokoloshe to wodne chochliki, które działają na rozkaz złych magów. Po wypiciu wody stają się niewidzialne i płatają niezłe figle. Możesz się jednak przed nimi bronić, jeśli przed snem położysz przy każdej z nóg łóżka cegłę. By pozbyć się wstrętnych stworów na zawsze, nie obejdzie się bez interwencji szamana.
8. Gurumapa, Nepal
Gurumapa to gigant pożerający ludzi. Ma wielkie i wystające kły. Uwielbia jeść dzieci, ale można go udobruchać. W jaki sposób? Festiwal ku czci Gurumapy odżegnuje go od niecnych planów.
9. Wewe Gombel, Indonezja
To duch mściwej kobiety, którą niegdyś złamane serce popchnęło do popełnienia samobójstwa. W przeciwieństwie do większości obecnych tu upiorów, Wewe Gombel porywa dzieci, aby chronić je przed niedobrymi rodzicami. Następnie opiekuje się nimi troskliwie w swoim gnieździe, które uwiła na czubku palmy. Wewe Gombel oddaje dzieci jedynie tym rodzicom, którzy odpokutują za swoje karygodne czyny i zaniedbania.
10. Namahage, Japonia, półwysep Oga
Te japońskie ogry chodzą po domach w Sylwestra, szukając dzieci, które były niegrzeczne. Chętnie odciążają rodziców, zabierając ze sobą leniwe i płaczliwe maluchy. Nazwa tych stworów pochodzi od popularnego powiedzenia, którym niegdyś obraźliwie określano obiboków wygrzewających się całymi dniami przed kominkiem, なもみコ剝げたかよ (Namomi ko hagetaka yo?), co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „Wszystkie pęcherze już zagojone?”.
11. The Jersey Devil, USA
Alternatywne nazwy: Diabeł Leeds
Diabeł z New Jersey to hybryda smoka i przeróżnych zwierząt, która wydaje z siebie niewiarygodnie przeraźliwy skrzek. Legenda głosi, że diabeł był trzynastym dzieckiem pechowej Pani Leeds, która wydała go na świat w 1735 roku. Od tamtej pory terroryzuje nieroztropnych ryzykantów, którzy zapuszczają się nocą w okolice Pine Barrens.
12. La Llorona, Meksyk
La Llorona to duch kobiety, która utopiła własne dzieci, aby być z mężczyzną, który i tak ostatecznie ją porzucił. Nędznica wybrała wówczas śmierć przez utonięcie. Nie zazna jednak spokoju, dopóki nie odnajdzie swoich pociech. Nocami przeczesuje brzegi rzeki, z rozpaczą wołając „¡Ay mis hijos!” („Och, moje dzieci!”). La Llorona porywa każde dziecko, które weźmie za swoje. Jej imię pochodzi od hiszpańskiego wyrazu llorar (łkać).
13. Tata Duende, Belize
To mały, brodaty goblin bez kciuków i z odwróconymi stopami, który opiekuje się lasami i zwierzętami. Rodzice straszą nim dzieci, aby nie zapuszczały się nazbyt głęboko w dżungli i wracały przed zmrokiem do domu. Tata Duende oznacza po prostu „Tatę Goblina”.
14. Mètminwi, Haiti
Ten haitański demon przybiera postać mężczyzny o niezwykle długich nogach. Mètminwi błąka się w okolicach północy po miastach i poluje na każdego, kto o tej porze chodzi jeszcze po ulicach. Jego imię to zlepek dwóch francuskich słów, maître (pan) i minuit (północ).
15. Cuca, Brazylia
Alternatywne nazwy: Coca, Cucuy
Znana brazylijska kołysanka ostrzega dzieci, żeby szły spać, bo inaczej dopadnie ich Cuca, czyli kobieta-krokodyl. To bliska krewną portugalskiej Coci, która zamyka nasz przegląd 15 duchów z różnych zakątków świata.
Ilustracje Catherine Dousdebes
Halloween to doskonała okazja, by zapuścić się w (niekoniecznie mroczne) zakamarki języków. Przeczytaj poniższe artykuły, by je odkryć razem z nami: