Formy zwracania się do rozmówcy mogą, lecz nie muszą, wymieniać tytuł naukowy lub zawodowy. Na przykład podczas rozmowy z profesorem czy w trakcie wizyty u lekarza. Do powszechnie używanych tytułów należą: magister, doktor, profesor czy ksiądz. Większość rozmów wymaga od nas jednak używania zwrotów Pan, Pani, Państwo. A jak wyglądają formy grzecznościowe w angielskim, niemieckim i innych językach?
Przygotowaliśmy dla Ciebie przewodnik, jak uprzejmie zwracać się do rozmówcy w ponad 10 różnych językach. Pamiętaj jednak, że w obrębie danego języka mogą występować różnice, na przykład pokoleniowe.
Jak uprzejmie zwracać się do rozmówcy po angielsku, niemiecku i nie tylko
Zwyczaj uprzejmego zwracania się do rozmówcy jest regulowany wieloma normami kulturowymi, które nieustannie się zmieniają. W dzisiejszych czasach wiele z tych form wychodzi z użycia, co nie znaczy, że całkowicie zanikły.
Większość z nich utrwala tradycyjną wizję świata i relacji między płciami. Na przykład jednym z najczęstszych zarzutów formułowanych wobec:
- Mrs. – nasza rozmówczyni jest zamężna
- Ms. – nie wiemy, czy nasza rozmówczyni jest zamężna
- Miss – nasza rozmówczyni jest niezamężna
jest to, że używa się ich w zależności od naszej wiedzy na temat stanu cywilnego kobiety. Lecz w rozmowach z mężczyznami używa się jednej formy, czyli Mr, niezależnie od tego, co wskazuje metryka. Gdy spotykamy daną osobę po raz pierwszy, trudno powiedzieć, czy jest w związku małżeńskim, dlatego form Pani i Panna używa się często na podstawie wyglądu rozmówczyni. Wiele z form omówionych w niniejszym artykule to synonimy „młodej kobiety” i „starszej kobiety”, niezależnie, czy są mężatkami czy też nie.
Zanim jednak przejdziemy do naszej listy, warto wspomnieć o zachodzących zmianach i przyszłości, która rysuje się w kontekście form grzecznościowych. W angielskim forma Ms. jest w użyciu od około stu lat. Stworzono ją, by uniknąć rozterek związanych z Miss i Mrs. Jednak wobec wiedzy na temat płci i tożsamości płciowej, forma Ms. w żaden sposób nie nadaje się do adresowania osób niebinarnych i transpłciowych. Dlatego zaczynamy coraz częściej używać formy neutralnej płciowo, czyli Mx., która cieszy się rosnącą popularnością na przestrzeni kilku ostatnich dekad.
Dlaczego kwestia dobrania formy grzecznościowej jest tak ważna? Przecież to zaledwie kilka liter! Dlatego, że za ich pośrednictwem jesteś w stanie wyrazić szacunek do drugiej osoby, respektując jej tożsamość.
Formy uprzejmego zwracania się do rozmówcy w różnych językach
Niderlandzki
W niderlandzkim istnieją dwie główne formy zwracania się do rozmówcy, używa się ich przed nazwiskiem.
- Pan — meneer
- Pani — mevrouw
Starsze wersje „Pani” to juffrouw oraz mejuffrouw. Formę juffrouw można spotkać jeszcze na uniwersytecie, tak bowiem studenci zwracają się do nauczycielek akademickich.
Francuski
We francuskim istnieją trzy główne formy uprzejmego zwracania się do rozmówcy. Wszystkie używane są przed nazwiskiem.
- Pan — monsieur (skrót „M.”)
- Panna — mademoiselle (skrót „Mlle”)
- Pani — madame (skrót „Mme”)
Również we francuskim stosuje się coraz częściej formy madame w odniesieniu do wszystkich kobiet, niezależnie od ich stanu cywilnego. Francuski rząd wydał ponad 10 lat temu zakaz posługiwania się formą mademoiselle w oficjalnej komunikacji, jeszcze wcześniej zakaz ten został wydany w Kanadzie i Szwajcarii. W niektórych częściach francuskojęzycznego świata możesz ją jednak jeszcze czasem usłyszeć.
Niemiecki
Niemcy używają przede wszystkich trzech form. One również występują przed nazwiskiem.
- Pan — Herr (skrót „Hr.”)
- Panna — Fräulein (skrót „Frl.”)
- Pani — Frau (skrót „Fr.”)
Fräulein uchodzi w Niemczech za formę przestarzałą, podobnie jak w Polsce zwrot „Panna”. Naprawdę rzadko używa się jej w odniesieniu do młodej, nieniezamężnej kobiety. Czasem zamiast Frau używa się formy Dame, jest ona jednak zarezerwowana dla oficjalnych, często uroczystych sytuacji, podobnie jak w angielskim Lady.
Indonezyjski
W Indonezji w powszechnym użyciu są dwie formy, również występujące przed nazwiskiem.
- Pan — Bapak (skrót „Pak”)
- Pani — Ibu (skrót „Bu”)
Bapak i ibu znaczą również „ojciec” i „matka”.
Włoski
We Włoszech używa się trzech form. Często występują po nazwisku, choć nie zawsze.
- Pan — signor (skrót „Sig.”)
- Panna — signorina (skrót „Sig.na”)
- Pani — signora (skrót „Sig.ra”)
Młodzi ludzie, którzy wolą zwracać się do wszystkich kobiet jednakowo, niezależnie od tego, czy są po ślubie czy nie, nie używają formy signorina. Ale to nie znaczy, że całkiem wyszła z użycia. Zasadniczo grzecznościowe formy adresowania rozmówcy są we włoskim znacznie mniej popularne niż na przykład w angielskim. Zwracanie się do kogoś per signor czy signora może brzmieć sztywno i zbyt oficjalnie.
Portugalski
W portugalskim istnieją dwie formy zwracania się do rozmówcy. Również ich używa się najczęściej przed nazwiskiem.
- Pan — senhor (skrót „Sr.”)
- Pani — senhora (skrót „Sra”)
Istnieją też odpowiedniki „Panny”, na przykład w brazylijskiej odmianie portugalskiego senhorita i w europejskiej odmianie portugalskiego menina, lecz przez większość uznawane są za protekcjonalne.
Rosyjski
W rosyjskim nie ma odpowiedników „Pana” czy „Pani”. Okazujemy szacunek rozmówcy, zwracając się do niego po imieniu w połączeniu z tak zwanym imieniem odojcowskim.
Języki skandynawskie
Oczywiście między norweskim, szwedzkim i duńskim istnieją różnice, języki te stanowią tutaj jednak jedną grupę ze względu na bardzo podobne podejście do form zwracania się do rozmówcy (jeśli w ogóle są one w użyciu). Formy te są mianowicie takie same we wszystkich trzech językach i pojawiają się przed nazwiskiem.
- Pan — herr
- Pani — fru
W szwedzkim możesz spotkać się z formą fröken, a w norweskim i duńskim z frøken. To nieco starsze odpowiedniki fru. Najczęściej można je usłyszeć w szkołach. Tak uczniowie zwracają się do swoich nauczycieli i nauczycielek.
Dziś w językach skandynawskich rzadko używa się tych form, lecz były czasy, kiedy były w powszechnym użyciu. Na przykład szwedzki miał bardzo skomplikowany system formalnego zwracania się do rozmówców. Kres położyła mu tak zwana „du-reform” w lata sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, kiedy to szwedzkie społeczeństwo przeszło na „Ty”. Obecnie herr i fru są zarezerwowane dla bardzo formalnych sytuacji.
Hiszpański
Hiszpanie mają trzy formy zwracania się do rozmówcy. Najczęściej używa się ich przed nazwiskiem.
- Pan — señor (skrót „Sr.”)
- Panna — señorita (skrót „Srta.”)
- Pani — señora (skrót „Sra.”)
Turecki
W tureckim istnieją dwie formy zwracania się do rozmówcy. Są łączone z imieniem danej osoby i pojawiają się przed nim, nie po nim.
- Pan — Bey
- Pani — Hanım
Są jeszcze dwie formy pełnego szacunku zwracania się do rozmówcy. Występują przed nazwiskiem i są zarezerwowane dla wyjątkowo oficjalnych sytuacji.
- Pan — Bay
- Pani — Bayan
Interesujesz się językami i kulturą? Koniecznie sprawdź poniższe teksty, które przygotowaliśmy dla Ciebie: