Francuski alfabet – przewodnik po wymowie

Francuska wymowa stanowi dla wielu osób nie lada wyzwanie. I nic dziwnego, bowiem francuskie głoski bywają równie ciężkie do wymówienia jak te angielskie. Jeśli nadal miewasz kłopoty z artykulacją samogłosek, nie wiesz, kiedy pomijać pewne dźwięki i które sylaby akcentować, warto zrobić krok wstecz i przyjrzeć się najmniejszym jednostkom językowym, jakimi są litery. Dlatego dzisiaj na tapetę weźmiemy francuski alfabet.

Bywa on nieco zdradliwy, ponieważ większość liter pokrywa się z tymi, które znamy z rodzimego języka. Stąd też łatwo założyć, że nie ma się specjalnie nad czym zastanawiać. A jednak kilka chwil poświęconych na studiowanie francuskiego alfabetu znacznie poprawi Twoją wymowę. Wystarczy, że spojrzysz na nasze krótkie podsumowanie liter francuskiego alfabetu i poznasz kilka podstawowych zasad wymowy. Chociaż nie odpowiemy na każde nurtujące Cię pytanie o wymowę, te solidne podstawy pozwolą Ci dalej rozwijać językowe umiejętności.

Francuski alfabet

Patrząc jedynie na litery, zauważymy, że francuski alfabet przypomina na przykład angielski:

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Jeśli lubisz przyswajać wiedzę poprzez muzykę, ta piosenka pomoże Ci go zapamiętać.

Natomiast tym, co wyróżnia język francuski, są znaki diakrytyczne — zwane także akcentowanymi. Choć teoretycznie nie należą do alfabetu, pełnią istotną rolę. We francuskim znajdziemy również ligatury, czyli połączenie dwóch liter w jedną. Jeśli weźmiemy to wszystko pod uwagę, francuski alfabet poszerzy się o kilka dodatkowych liter.

À Â Æ Ç È É Ê Ë Î Ï Ô Œ Ù Û Ü

Znaków akcentowanych używa się do rozróżniania słów i dźwięków. Przyjrzymy się im w poniższych sekcjach.

Samogłoski

We francuskim samogłosek jest mniej niż spółgłosek, ale to one zazwyczaj sprawiają trudności uczącym się tego języka. Zobaczmy, jak najczęściej wymawia się poszczególne z nich.

A oraz Æ

W większości przypadków A brzmi podobnie do naszego „a”. Literę ze znakiem akcentowanym À czyta się tak samo. Natomiast w piśmie służy ona przeważnie do zaznaczania różnicy pomiędzy słowami, na przykład między la (rodzajnik żeński), là („tam”), a („ma” 3 os. l.poj. od avoir) czy à (przyimek).

• Ça va ? — Co słychać?
• quatre — cztery
• Voilà ! Et avec ça ? — Proszę. Czy coś jeszcze?

Wymowa  przypomina dźwięk „a” w angielskim wyrazie cat. Litera występuje często w przyrostku -âtre, używanym na przykład z nazwami kolorów (bleuâtre oznacza „niebiesk-awy”).

• le château — zamek

Jeśli po A występuje U, całość czytamy jak „o”.

• aussi — także

Jeśli po A pojawiają się litery I lub Y, głoskę wymawia się jak „ej”. Niektóre czasowniki zakończone są na -aître. W tym wypadku nad I występuje znak akcentowany, ale głoskę aî wymawia się tak, jakby go nie było, jako „e”.

• anglais — angielski
• payer — płacić

Jeśli po A występuje pojedyncza litera M lub N, a po niej kolejna spółgłoska, samogłoskę wymawia się nosowo, podobnie do „ą”.

• la danse — taniec

Także zbitka –ain wymawiana jest nosowo, pomiędzy „ę” a „ą”.

• le train —pociąg

W kilku słowach, przeważnie zapożyczeniach z łaciny takich jak ex-æquo, pojawia się ligatura Æ, wymawiana jak „e”.

E

Litera E jest prawdopodobnie najbardziej skomplikowaną francuską samogłoską. Jej wymowa różni się w zależności od pozycji w słowie, następujących po niej głosek, a także znaku akcentowanego.

Końcówki -er, -ed oraz -ez na końcu wyrazu wymawiane są jak „e”.

• chanter — śpiewać
• un pied — stopa
• un nez — nos

Jeśli litera „e” występuje w środku wyrazu, na początku słowa przed spółgłoską lub przed zbitkami -lle-, -tte-, -nne-, -sse- oraz -t-, wymawiana jest jak „e”.

• une adresse — adres
• C’est complet ! — Brak miejsc!
• sec — suchy
• un examen — egzamin

W wyrazach jednosylabowych zakończonych na „e”, wymawia się tę literę krótko, podobnie jak „e” w angielskim water.

• Je ne te le donne pas ! — Nie dam Ci tego!

Z kolei na końcu słowa lub pomiędzy co najmniej dwiema spółgłoskami E jest nieme.

• le rhume — przeziębienie
• rapidement — szybko

É z akcentem wznoszącym wymawiane jest wyraźnie i szeroko, jak „é” w café

• la télévision — telewizja
• enchanté —Miło mi Cię poznać.

È z akcentem opadającym wymawiane jest jak „e” w angielskim bed.

• Genève — Genewa
• la cuisinière — kuchenka

Ê z akcentem przeciągłym wymawia się jak wyraźne „e”

• être — być
• la fête — impreza

Ë z dwiema kropkami oznacza, że głoskę „e” wymawia się wyraźnie, oddzielnie od samogłoski, która ją poprzedza.

• Joyeux Noël ! — Wesołych Świąt!

Jeśli po E występuje U, powstaje głoska specyficzna dla języka francuskiego. Najbardziej zbliżona jest do niemieckiego ö.

• euro — euro
• deux — dwa

Jeżeli po E występuje I, głoskę wymawia się jak „eh” z gardłowym „h”.

• seize — szesnaście
• la bouteille — butelka

Jeżeli po E występuje M lub N, samogłoskę wymawiamy nosowo, podobnie do „ą”.

• vendredi — piątek
• ensemble — razem

I

We francuskim I wymawiamy zazwyczaj podobnie jak w polskim. To samo dotyczy zapisu Î z akcentem przeciągłym.

• la ville — miasto
• le sortie —wyjście

Jeżeli litera I następuje po innej samogłosce, często zmienia jej brzmienie (sprawdź informacje dotyczące wymowy poszczególnych samogłosek z I). Dwie kropki — Ï — oznaczają, że samogłoskę należy wymówić osobno, jako oddzielną sylabę.

• haïr — nienawidzić
• naïf — naiwny

Kombinacje IE oraz IO zazwyczaj wymawia się tak, jak się je pisze. Jednak przed N na końcu wyrazu przybierają postać nosową.

• un musicien — muzyk
• une excursion — wycieczka

O oraz Œ

O poprzedzające Z lub znajdujące się na końcu sylaby wymawia się jak długie „o”. To samo dotyczy litery Ô z akcentem przeciągłym.

• une chose — rzecz
• euro — euro

W większości innych miejsc, „o” wymawiane jest krócej, jak w słowie „kot”.

• la pomme — jabłko
• la carotte — marchewka

Jeśli po O występuje pojedyncza litera M lub N, a po niej kolejna spółgłoska, samogłoskę wymawia się nosowo, podobnie do „ą”.

• le citron — cytryna
• un compromis — kompromis (drugie „o” w wyrazie wymawiane jest „normalnie”, nie nosowo, ponieważ po M występuje samogłoska)

Kiedy po O występuje U, głoska ta przypomina „u” w słowie „zupa”.

• Toulouse — Tuluza

Kiedy po O występuje I, zbitkę taką wymawiamy podobnie do „ła”. Niektóre czasowniki zakończone są na -oître. W tym wypadku nad I występuje znak akcentowany, ale głoskę wymawia się tak, jakby go nie było.

• soixante — sześćdziesiąt
• Au revoir ! — Do widzenia!

Ligatura Œ oznacza dźwięk pośredni pomiędzy O oraz E, który nie występuje w polskim ani angielskim. Osobom, dla których francuski nie jest językiem ojczystym, ciężko go opanować.

• Mon œil ! — Akurat!

Kiedy po Œ następuje U, powstaje kolejny specyficzny dla francuskiego dźwięk.

• un vœu — życzenie
• des œufs — jajka

U

Wymowa litery U także jest bardzo charakterystyczna dla języka francuskiego. Co prawda przypomina nasze „u”, ale dźwięk jest bardziej ściśnięty, w rezultacie dając coś pomiędzy „uu” a „ee”. To samo dotyczy wymowy Û z akcentem przeciągłym.

• Salut, bienvenue à Paris ! — Cześć, witaj w Paryżu!

Jeśli po U występuje pojedyncza litera M lub N, a po niej kolejna spółgłoska, samogłoskę wymawia się nosowo, podobnie do „ę”.

• lundi — poniedziałek

Akcent opadający — Ù — nie zmienia wymowy. Znaku używa się z reguły dla rozróżnienia podobnych słów, takich jak ou („lub”) oraz où („gdzie”).

Kiedy U występuje po innych samogłoskach, często wpływa na zmianę w ich wymowie. Odsyłamy Cię do sekcji poświęconym poszczególnych samogłoskom po więcej informacji. Dwie kropki w literze Ü oznaczają, że głoskę wymawiamy oddzielnie, niezależnie od poprzedzającej jej samogłoski.

Y

Y na początku słowa, przed jedną lub więcej samogłoskami wymawiamy jak „j”.

• le yaourt — jogurt
• le voyage — podróż

Kiedy litera Y poprzedza jedną lub więcej spółgłosek, wymawia się ją jak „i”.

• le rythme — rytm
• le style — styl

Spółgłoski

Po przebrnięciu przez francuskie samogłoski reszta alfabetu to błahostka. Jednak to nie znaczy, że nie występują tu reguły, które warto przyswoić. Zobaczmy zatem, jakie spółgłoski i ich zbitki mogą sprawiać trudności.

C, Ch oraz Ç

Kiedy litera C poprzedza E, I lub Y, wymawia się ją jak „s”. Dotyczy to także zapisu ze znakiem cedylli — Ç — w wymowie przypomina „s” niezależnie od tego, jaka litera po niej następuje.

• une annonce — ogłoszenie
• cinq Français — pięcioro Francuzów

W pozostałych przypadkach, a także na końcu słowa, litera C wymawiana jest jak „k”.

• le canapé — kanapa
• avec Claire — z Claire

Jedynym wyjątkiem jest zbitka CH, która rządzi się swoimi prawami. Jeśli występuje przed samogłoską, brzmi jak „sz”. Jeśli występuje przed spółgłoską, wymawia się ją jak „k”.

• cherche — szukać
• la technique — technologia

G

Litera G przed samogłoskami E, I oraz Y wymawiana jest jak „ż”. W języku francuskim ta głoska występuje bardzo często.

• la gymnastique — gimnastyka
• rouge — czerwony

Kiedy litera G występuje przed N, wymawiamy ją jak „ń”.

• espagnol — hiszpański

Przed innymi literami wymawia się ją jak „G”.

• la guitare — gitara
• anglais — angielski

H

We francuskim istnieją dwa rodzaje H. Pierwszy z nich to H muet, czyli „nieme H”. Jeśli nieme H poprzedzone jest rodzajnikiem określonym lub je („ja”), łączy się je w jedno słowo (na przykład la heure zamienia się w l’heure). Jeżeli słowo poprzedzające nieme H zakończone jest na spółgłoskę, która zazwyczaj jest niema, w tym wypadku się ją wymawia.

• J’habite ici. — Mieszkam tutaj. (Je się skraca).
• Les hommes sont heureux. — Mężczyźni są szczęśliwi. (Litery S w słowie hommes oraz T w sont są wymawiane).

Drugim rodzajem litery H jest H przydechowe (H aspiré). Choć tak samo go nie wymawiamy, nie skraca się przed nim zaimków określonych ani je. Podobnie nieme spółgłoski, które przed nim występują, pozostają nieme.

• Je hais le hasard. — Nienawidzę ryzyka.
• Ces enfants ont huit ans. — Te dzieci mają po osiem lat.

L And LL

Pojedyncza litera L nie sprawia trudności. Wymawia się ją tak samo jak nasze „l”.

• l‘eau minérale — woda mineralna

Za to podwójne LL można wymawiać na dwa sposoby. Zazwyczaj wymawia się je jak pojedyncze L. Jednak kiedy występuje po literze I, najczęściej brzmi podobnie do „j”.

• aller — iść
• Camille — Camille
• la gentillesse — uprzejmość

P

W większości przypadków francuskie P wymawiane jest jak „p”.

• proposer — sugerować

Kiedy pojawia się przed S lub T, a także zazwyczaj na końcu zdania, jest nieme.

• un compte — konto
• beaucoup — dużo

S And Z

Kiedy pojedyncze S występuje pomiędzy dwiema samogłoskami (o ile nie są nieme), zazwyczaj jest dźwięczne, co oznacza, że brzmi jak „z”.

• la maison — dom
• La chaise est dans la cuisine. — Krzesło jest w kuchni.

Jeśli S pojawia się na początku słowa, po spółgłosce, lub jeśli występuje podwójnie jako SS, najczęściej jest bezdźwięczne i brzmi jak „s”.

• la danse — taniec
• une adresse — adres
• sympa — sympatyczny

Litera Z prawie zawsze jest dźwięczna i wymawiana jako „z”.

• le zoo — zoo
• le Vénézuela — Wenezuela

Na końcu wyrazów S i Z są zazwyczaj nieme.

X

Kiedy litera X znajduje się w środku wyrazu lub przed spółgłoską, wymawiamy ją jak „ks” w wyrazie „taksi”.

• un texte — tekst
• un exemple — przykład

Na końcu wyrazu X jest zazwyczaj nieme.

• je veux — chcę
• amoureux — zakochany

W rzadkich wypadkach X brzmi jak „s” lub „z”.

• le dixieme — dziesiąty
• dix — dziesięć

Na sam koniec

Powiedzmy to jeszcze raz: francuska wymowa może być kłopotliwa. Nie wspomnieliśmy nawet jeszcze o tym, że na końcu wyrazów większość liter jest niema, ani że od każdej z reguł dotyczących wymowy w języku francuskim istnieją wyjątki.

Francuski alfabet bywa zdradliwy, ale kiedy go opanujesz, reszta pójdzie gładko. Dodatkowo, dla osób znających angielski, francuski jest pod wieloma względami jednym z najłatwiejszych języków do opanowania. Dlatego najlepszą wskazówką, jaką dla Ciebie mamy, jest osłuchiwanie się z francuskim, gdzie się tylko da. I nieważne, czy będzie to rozmowa z Francuzami czy Kanadyjczykami, czy podcast albo film. Opanujesz go raz, dwa.