Pierwsze rozmowy w drugim języku bywają stresujące, zwłaszcza gdy brakuje nam słów, by wyrazić, to co chcemy. Wówczas albo czujemy blokadę i przerywamy wypowiedź, albo posiłkujemy się gestami lub słowami z rodzimego języka. Takie wplatanie słów czy zwrotów z jednego języka do drugiego to nic innego, jak hybrydy językowe (inaczej języki przejściowe lub interjęzyki).
Hybrydy językowe najczęściej występują w wypadku poniższych sytuacji:
- Gdy rozpoczynając naukę jakiegoś języka lub władając nim w podstawowym stopniu, wypełniasz luki w gramatyce lub słownictwie regułami lub słowami ze swojej ojczystej mowy. Na przykład: zamiast francuskiego Je vais conduire („Będę prowadziła samochód”) osoby anglojęzyczne mogą błędnie wskazać Je vais driver (od angielskiego drive). Albo kiedy nieświadomie posługujemy się tzw. fałszywymi przyjaciółmi. Na przykład, gdy mówimy po rosyjsku Там есть диван (czyt. tam jest diwan) — „tam jest sofa”, myśląc o dywanie (ros. ковер).
- Kiedy rozmówcy pochodzący z różnych społeczności próbują znaleźć wspólny język, by lepiej się porozumieć, zbudować wspólną tożsamość lub nawiązać więzi handlowe.
Na świecie istnieją setki interjęzyków. My przyjrzymy się najbardziej znanym z nich.
Portuñol/portunhol
Hybryda językowa, jaką posługują się hiszpańsko-portugalscy mieszkańcy obszarów granicznych Półwyspu Iberyjskiego oraz Brazylijczycy w komunikacji z osobami z hiszpańskojęzycznych zakątków Ameryki Południowej, takich jak Urugwaj czy Paragwaj. Dobrym przykładem jest Urugwaj, który według historyka Normana Berdichevskyego ustanowiono jako państwo buforowe pomiędzy Argentyną i Brazylią. Większość mieszkańców północnej części państwa, czyli około 260 tysięcy osób, posługuje się portuñol. Na swobodę, z jaką nim władają, ma również wpływ fakt, że bez przeszkód odbierają brazylijskie kanały TV, więc są na bieżąco. Berdichevsky twierdzi, że portuñol należy traktować jako próbę ustanowienia przez Urugwajczyków, zwłaszcza tych młodszych, odrębnej tożsamości i wyrwania się ze szponów dominującej i maczystowskiej kultury sąsiadujących Argentyńczyków.
Jeden z najlepszych przykładów języka portuñol znajdziemy w powieści Mar Paraguayo brazylijskiego pisarza Wilsona Bueno. Autor posługuje się w niej mieszanką hiszpańskiego, portugalskiego, portuñol oraz guarani (lokalny język rodem z Paragwaju). Niektóre przykłady słów w portuñol to między innymi camiáu (ciężarówka), będąca tworem pośrednim pomiędzy hiszpańskim camión a portugalskim caminhão, czy zdania takie jak Dame este biscoito („Daj mi ten biszkopt”). W 2015 roku grupa artystów i akademików podpisała petycję skierowaną do UNESCO z wnioskiem o uznanie portuñol za niematerialne dziedzictwo kulturowe.
Russenorsk/Руссенорск
Język russenorsk to wymarły już język pidżynowy. Posługiwano się nim w XVIII i XIX wieku w Arktyce, na terenach granicznych pomiędzy Norwegią a Rosją (znanych miłośnikom serialu Fortitude). Ressenrosk stanowił kombinację języka norweskiego i rosyjskiego. Stworzono go, by ułatwić komunikację norweskim i rosyjskim rybakom oraz usprawnić wymianę towarów. Stąd większość słownictwa obejmowała tematykę związaną z rybołówstwem i handlem. Stopniowo na granicy norwesko-rosyjskiej używano języka russenorsk coraz rzadziej, w miarę jak Finlandia uniezależniała się od Rosji, ostatecznie zdobywając w 1917 roku niepodległość. O dalszych losach języka przesądziło natomiast ustanowienie Związku Radzieckiego w 1922 roku.
Runglish/рунглиш
Hybryda językowa, którą mówi się w kosmosie! W 2000 roku NASA podała, że runglish to jeden z najczęściej używanych języków przez anglo- i rosyjskojęzycznych członków załogi Expedition 1 na międzynarodowej stacji kosmicznej. Język ten zyskał na popularności także dzięki powieści Arthura C. Clarke’a 2010: Odyseja kosmiczna II. W książce rosyjsko-amerykańska załoga zainicjowała z nudów akcję „Wyplenić Russlish”. A oto kilka przykładów tego języka: Слайсающий чиз (slajsajuszij cziz) jako określenie na ser w plasterkach albo Аисд кофе (Aisd kofie), czyli mrożona kawa. Na Ziemi można się jeszcze natknąć na ślady języka runglish wśród rosyjskiej diaspory zamieszkującej Brighton Beach na nowojorskim Brooklynie.
Belgranodeutsch
To hybryda językowa, którą posługują się potomkowie Niemców w Buenos Aires. Osoby o pochodzeniu niemiecko-argentyńskim stanowią czwartą największą grupę imigrancką w Argentynie, ale ich język niestety nie przetrwał próby czasy. Do dziś zachowało się jedynie kilka słów. Podobnym językiem jest lagunen – język niemiecki, którym posługują się mieszkańcy terenów wokół chilijskiego jeziora Llanquihue. Oto kilka przykładów słów: lechen (doić) od melken w niemieckim oraz leche po hiszpańsku, a także Vacke (krowa) od hiszpańskiego vaca oraz niemieckiego Kuh, a także zdanie Das ist ein asco („To jest obrzydliwe”).
Język belgranodeutsch łatwo pomylić z dialektem alemańskim, używanym przez Hiszpanów mieszkających w Niemczech. Zawiera on takie słowa zaczerpnięte z niemieckiego jak la banjof od der Bahnhof (dworzec) oraz zdania Voy a la kela (Idę do łazienki), z ostatnim wyrazem powstałym od niemieckiego słowa „piwnica” (Kellar), a także Vamos a einkaufar? („Idziemy na zakupy?”), od niemieckiego czasownika kupować, czyli einkaufen.
Spanglish/Inglañol
Termin ten ujrzał światło dzienne w latach 40-tych XX wieku dzięki portorykańskiemu dziennikarzowi i poecie Salvadorowi Tió. Opisywał on hybrydowy język, jakim posługują się Amerykanie meksykańskiego pochodzenia, zwłaszcza zamieszkujący południe Kalifornii, a także inne latynoskie społeczności w Nowym Jorku, Miami i Teksasie. Można na niego natrafić także w Panamie i Portoryko. Natomiast pomiędzy poszczególnymi odmianami spanglish występują znaczne różnice ze względu na kraj. Stąd biorą się warianty takie jak el dominicanish (kombinacja angielskiego i dominikańskiego), tex mec (połączenie meksykańskiego i angielskiego), czy cubonix (kubański i angielski). Spanglish, którym posługuje się ponad 40 milionów ludzi, może sprawiać ogromne problemy w zrozumieniu osobom, które są rodzimymi użytkownikami języka angielskiego bądź hiszpańskiego.
Niektóre przykłady słów to połączenia angielskich czasowników z hiszpańskimi końcówkami, takie jak parquear („parkować”) zamiast estacionar, rentar (od rent, „wypożyczyć”, „wynająć”) zamiast alquilar, kalki językowe takie jak llamar para atras („oddzwonić”) zamiast devolver la llamada, kultowy okrzyk Terminatora „Hasta la vista, baby!”, a także zdanie: Marla fue a la washateria pero no tenía un daim para estartear la máquina (Marla poszła do pralni, ale nie miała ze sobą drobnych na pranie.). Loco, prawda?