Jak rozmawiać o zdrowiu psychicznym w 6 językach?

Pojęcia „dbania o siebie” w kontekście zdrowia psychicznego używa się już powszechnie od dawna. Jak zauważa New Yorker, idea dbania w pierwszej kolejności o siebie samych sięga wstecz aż do Sokratesa. Postulat ten powrócił do nas w latach 70. i 80. XX wieku, szczególnie wśród społeczności queer i osób nie-białych. Najlepiej podsumowała to aktywistka Audre Lorde, mówiąc: „Dbanie o siebie to nie jest pobłażanie sobie, to jest instynkt samozachowawczy, to akt politycznej walki”.

Współczesny ruch dbania o siebie ma podobne zabarwienie polityczne. W Stanach Zjednoczonych odrodził się w pełni po listopadowych wyborach w 2016 roku. Jednak obecnie postulat zadbania o samych siebie wiąże się również z ruchem na rzecz destygmatyzacji chorób psychicznych. Stosunek mieszkańców USA do chorób psychicznych jest dość specyficzny. Dane WHO opublikowane w 2011 roku wykazały, że 27 procent dorosłych w USA doświadczyło jakiegoś rodzaju zaburzeń psychicznych w ciągu 12 miesięcy – więcej niż w jakimkolwiek innym kraju. Przeciętny mieszkaniec USA ma także 47,4% szans na doświadczenie jakiegoś rodzaju zaburzeń psychicznych w ciągu swojego życia.

W wielu krajach choroby psychiczne są nadal silnie stygmatyzowane, a pojęcie dbałości o zdrowie psychiczne w większości ogranicza się do „lekkostrawnych” tematów, takich jak joga i relaks. Na przykład w Szwajcarii tylko 38 procent ankietowanych zatrudniłoby osobę z problemami psychicznymi, a tylko 14,2 procent pozwoliłoby jej opiekować się dziećmi. Badanie było częścią kampanii, którą uruchomiono w 2014 roku, aby obalić niektóre z tabu związanych z zaburzeniami psychicznymi. Była to pierwsza tego rodzaju kampania na szczeblu krajowym.

W wielu krajach azjatyckich głęboko zakorzeniony jest wstyd związany z chorobami psychicznymi, co w dużej mierze wynika z tradycyjnych azjatyckich wartości. Studium przypadku dotyczące stanu zdrowia psychicznego w Chinach potwierdziło popularność poglądu, że choroba psychiczna jest postrzegana jako forma kary za występki przodków, a także przynosi wstyd całej rodzinie.

Poniżej przedstawiamy ogólny przegląd tego, jak sześć różnych krajów podchodzi do tematu dbania o siebie i zdrowia psychicznego — i jak ich mieszkańcy mogą – lub nie – o nim rozmawiać.

Brazylia

W Brazylii terapia nie jest wielkim tabu, a publiczne szpitale oferują do niej dostęp za darmo. Rozmawianie o swojej terapii jest także dość powszechne – ludzie często polecają lekarzy i terapeutów znajomym i dzielą się z nimi wiedzą.

Jednak w Anglii albo Stanach Zjednoczonych raczej nie usłyszysz często, że ktoś bierze sobie dzień wolnego, by zadbać o zdrowie psychiczne. W Brazylii termin „dzień zdrowia psychicznego” kojarzy się z Dniem Przeciwko Szpitalom Psychiatrycznym, który obchodzony jest w maju i jest dniem protestu przeciwko instytucjom psychiatrycznym. W kraju istnieje silny ruch społeczny przeciwko szpitalom psychiatrycznym, zainspirowany przez brazylijską psychiatrę Nise da Silveira. W miejsce leczenia osób z zaburzeniami w szpitalach przyjęto różne inne metody, które oferują pacjentom większą autonomię.

Mam wtedy wizytę u terapeuty. Czy możemy się umówić na inny dzień? — Eu tenho terapia nesse horário. Podemos marcar para outro dia?

Potrzebuję odpocząć/zrelaksować się. — Eu preciso descansar/relaxar.

Czuję się przytłoczony/a. Muszę trochę zwolnić tempo. — Eu me sinto sobrecarregado(a). Eu acho que preciso diminuir os meus compromissos.

Dla mnie dbanie o siebie to: — Para mim, cuidar-se é:

Przydałby mi się ktoś, z kim mógłbym/mogłabym teraz porozmawiać. — Eu preciso muito falar com alguém agora.

Dziękuję za (wysłuchanie/zrozumienie/wsparcie). — Muito obrigada por (me escutar/me entender/me apoiar).

Niemcy

W Niemczech nie mówi się o zdrowiu psychicznym tak otwarcie. Raczej jest to coś, o czym prawdopodobnie rozmawiasz tylko z najbliższymi przyjaciółmi lub rodziną. Dlatego właściwie nie zdarza się, by w miejscu pracy mówić o wizytach u terapeuty czy o potrzebie wzięcia dnia wolnego na zadbanie o swoje zdrowie psychiczne.

Rzadko też ktoś otwarcie przyznaje się do prawdziwego powodu, dla którego źle się czuje, jeśli powodem są stany lękowe lub depresja. Jeśli rozmawiasz z kimś, kogo nie znasz zbyt dobrze, bardziej prawdopodobne jest, że po prostu powiesz: „Dzisiaj źle się czuję”, bez podawania przyczyny.

Jednak dbanie o siebie staje się coraz ważniejsze, a niemiecki system opieki zdrowotnej oferuje opcje dla osób, które chcą bardziej zatroszczyć się o swój dobrostan. Lekarze mogą przepisać pacjentom masaże i fizjoterapię, a ubezpieczenie częściowo pokrywa koszty zajęć z jogi, pilatesu i innych zajęć profilaktycznych.

Nie bierz tego do siebie. Dzisiaj nie czuję się najlepiej. — Bitte nimm es nicht persönlich. Ich fühle mich heute nicht so gut.

Dla mnie dbanie o siebie to: — Es tut mir gut:

Przydałby mi się ktoś, z kim mógłbym/mogłabym teraz porozmawiać. — Es täte mir echt gut, mit jemanden reden zu können.

Dziękuję za wysłuchanie. — Danke fürs Zuhören.
Dziękuję za wyrozumiałość. — Danke für dein/Ihr Verständnis.
Dziękuję za wsparcie. — Danke für deine/Ihre Unterstützung.

Francja

Zgodnie z danymi WHO, o których wspomnieliśmy wcześniej, Francja jest jednym z krajów zaraz po Stanach Zjednoczonych, które przodują pod względem wskaźników zachorowalności na zaburzenia psychiczne.

We Francji zdrowie psychiczne jest w dużej mierze uważane za część życia prywatnego, co sprawia, że mniej się o nim rozmawia. Prawdopodobnie nie wspomnisz o wizycie u terapeuty koleżance czy znajomemu, ani nie zdradzisz swoich problemów osobie, z którą nie jesteś blisko.

Oto kilka zwrotów, które możesz usłyszeć we Francji.

Dla mnie dbanie o siebie to: — Pour moi, prendre soin de soi c’est:

Przydałby mi się ktoś, z kim mógłbym/mogłabym teraz porozmawiać. — Ça me ferait du bien de parler à quelqu’un.

Dziękuję (za wysłuchanie/za zrozumienie/za wsparcie). — Merci (d’avoir pris le temps d’écouter/de ta compréhension/pour ton soutien).

Włochy

Włosi również niechętnie rozmawiają o problemach ze zdrowiem psychicznym, zwłaszcza jeśli wiąże się z nimi diagnoza lekarska. Zazwyczaj jest to coś, o czym rozmawia się z lekarzem lub terapeutą, a z rodziną i bliskimi przyjaciółmi dzieli się tylko wtedy, gdy jest to konieczne.

Choć młodsze pokolenia są bardziej otwarte na ten temat, mało prawdopodobne, że w trakcie niezobowiązującej rozmowy padną słowa „terapia” czy „depresja”. Zamiast tego, usłyszysz, że ktoś ma „spotkanie”, jeśli potrzebuje dnia wolnego albo, że ma „trudny czas” lub „problem ze snem”.

Mimo to dbanie o siebie jest uważane za ważny element zdrowego stylu życia we Włoszech. Joga, masaże, fitness, domowe posiłki i relaks są dość popularne i często się o nich rozmawia.

Nie bierz tego do siebie, jeśli dzisiaj inaczej się zachowuję. Ostatnio mam trudny okres. — Non prenderla sul personale se mi vedi reagire in modo strano. Ultimamente sto passando un momento difficile.

Dla mnie dbanie o siebie to: — Per quanto mi riguarda prendersi cura di se stessi significa:

Przydałby mi się ktoś, z kim mógłbym/mogłabym teraz porozmawiać. — Avrei davvero bisogno di qualcuno con cui parlare in questo momento.

Dziękuję za (wysłuchanie/zrozumienie/wsparcie) w tym trudnym momencie. — Grazie per (avermi ascoltato; capito; avermi supportato) in questo momento difficile.

Hiszpania

Hiszpańska kultura jest podobna do francuskiej, niemieckiej i włoskiej: otwarte rozmawianie o depresji, lęku czy zaburzeniach afektywnych poza najbliższym kręgiem znajomych nie jest powszechne.

Niektórzy Hiszpanie wierzą również, że depresja i lęk nie są poważnymi chorobami, a dominujące podejście systemu opieki zdrowotnej polega na przepisywaniu leków przeciwdepresyjnych i kierowaniu pacjenta do psychiatry tylko wtedy, gdy wykaże skłonności samobójcze lub zapadnie na chorobę przewlekłą. Ogólnie brakuje terapeutów, a wizyta u nich jest stosunkowo droga.

Zamiast powiedzieć komuś, że masz wizytę u terapeuty, częściej mówi się, że idzie się do lekarza, albo że ma się „trudny dzień”.

Muszę wziąć dzień wolnego. — Necesito tomarme un día libre.

Czuję się przytłoczony/a. Muszę trochę zwolnić tempo. — Últimamente estoy un poco agobiado/a. Debería dejar algunas cosas y descansar más.

Dla mnie dbanie o siebie to: — Para mí cuidarse de sí mismo/a significa:

Przydałby mi się ktoś, z kim mógłbym/mogłabym teraz porozmawiać. — Necesito hablar con alguien.

Dziękuję za (wysłuchanie/rozumienie/wsparcie). — Gracias por (escuchar/tu comprensión/tu apoyo).

Szwecja

W Szwecji otwarta rozmowa o zdrowiu psychicznym z koleżankami i kolegami jest również nietypowa, a „dni zdrowia psychicznego” nie są zbyt popularne.

Według badania z 2011 roku dotyczącego szwedzkich postaw wobec chorób psychicznych, znacząca część populacji Szwecji postrzega osoby zmagające się z chorobami psychicznymi jako nieprzewidywalne i potencjalnie niebezpieczne. W najbardziej popularnych programach telewizyjnych 10 razy częściej przedstawia się je jako brutalnych przestępców.

Jednak ludzie mogą poprosić o wolne — lub odrobinę zrozumienia — w sposób nieco mniej bezpośredni.

Mam wtedy wizytę u lekarza. Czy możemy przełożyć spotkanie? — Jag har en läkartid då. Kan vi boka om mötet?

Muszę wziąć jeden dzień wolnego. — Jag behöver ta ledigt en dag.

Czuję się przytłoczony/a. Muszę trochę zwolnić tempo. — Jag är helt slut. Jag tror att jag måste dra ner på mina åtaganden.

Nie bierz tego do siebie, jeśli dzisiaj jestem troszkę przygnębiony/a. Ostatnio nie czuję się najlepiej. — Ta det inte personligt ifall jag verkar lite nere idag. Jag har inte mått så bra den senaste tiden.

Pomaga mi: — Jag mår bra av att:

Przydałby mi się ktoś, z kim mógłbym/mogłabym teraz porozmawiać. — Jag skulle verkligen behöva prata med någon just nu.

Dziękuję za (wysłuchanie/zrozumienie/wsparcie). — Tack för (att du lyssnar/att du förstår/ditt stöd).