Słowa „akcent” zazwyczaj używamy, by opisać wymowę języka u osoby, która nie jest native speakerem. Wymowa bywa szczególnie istotna dla osób, które dążą do osiągnięcia poziomu native speakerów. Naukowcy postanowili zbadać zatem, czy to w ogóle jest możliwe.
Czym jest akcent i skąd się bierze?
W ogólnym rozumieniu akcent to wymowa, która nie zawsze pokrywa się z brzmieniem danego języka, przyjętym przez dominującą grupę społeczną. Z pewnością nie rozmawiasz o akcentach z osobami, które mówią tak jak Ty. Dla większości z nas akcent nie jest bowiem problemem.
Akcent „słychać” dopiero wtedy, gdy w miasteczku pojawia się nowa osoba, której wymowa różni się od wymowy lokalnej społeczności. Wtedy i oni zaczynają zdawać sobie sprawę z istnienia innych akcentów.
No dobrze, ale skąd bierze się akcent? Otóż nasza wymowa zależy od tego, skąd pochodzimy i jakie języki towarzyszyły nam podczas dorastania. Równie ważne są także następujące czynniki: klasa społeczno-ekonomiczna, grupa etniczna i edukacja. Wzory mówienia obecne w określonym regionie lub w grupie osób są generalizowane i tworzą kategorie nadrzędne – dialekty. Niektóre przykłady to australijski angielski, General American i afroamerykańska odmiana angielskiego (AAVE).
Ale dialekt w wydaniu różnych osób również może brzmieć różnie. To dlatego, że każdy z nas ma coś, co językoznawcy nazywają „idiolektem”, czyli indywidualny sposób wyrażania się. Badacze zgadzają się na ogół co do tego, że nasz własny akcent jest całkowicie uformowany do momentu wejścia w dorosłość. To jednak nie wszystko.
Jeśli twój akcent zmienia się z biegiem czasu
W wyniku migracji i zmian demograficznych dochodzi do wymiany językowej między ludźmi. Z tego powodu standardy językowe i wymowa ulegają nieustannym przemianom. Nawet jeśli tak się dzieje i Twój akcent nie zmieni się w sposób radykalny po dwudziestym roku życia, mogą na niego wpłynąć zmiany w twoim otoczeniu.
Klasyczny przykład to zamieszkanie w miejscu, w którym masz codzienny kontakt z językiem innym niż ojczysty. Twój akcent jest wówczas podatny na wpływy zewnętrzne, lecz zmiany, jakie się w nim dokonują, są zazwyczaj podświadome i subtelne.
Nasz akcent zmienia się równolegle do tego, jak definiujemy własną tożsamość. Dużą rolę odgrywają tu międzyludzkie interakcje. Dopasowujemy swój sposób mówienia do ludzi wokół nas. Na przykład w kontekście zawodowym Twój akcent może być bardziej staranny, a w czasie wolnym brzmieć bardziej niedbale.
Czy warto pracować nad akcentem?
Zatrzymajmy się na chwilę i rozważmy kilka powodów, dla których niektórzy ludzie chcieliby zmienić swój akcent. Najczęściej powodem jest zewnętrzna motywacja (nowa praca, prezentacja dla zagranicznych klientów czy rola w filmie). Aktorzy znani są z tego, że potrafią zmieniać akcenty jak rękawiczki. Na przykład Meryl Streep potrafiła opanować akcent polski czy australijski, chociaż dorastała w USA.
Nauka nowych akcentów może sprawiać wiele radości. W ostatnich latach na rynku wydawniczym pojawiło się sporo pozycji, gwarantujących akcent typowy dla native speakerów. Dążenie do wyeliminowania naleciałości widać szczególnie w grupach marginalizowanych. Nierówności społeczne oraz dyskryminacja na rynku pracy sprawiają, że wiele osób postanawia się ich pozbyć. Tak jednak nie powinno być. Akcent to unikatowa cecha, z której powinniśmy być dumni. Ponadto idea „poprawnego akcent” zwyczajnie nie istnieje.
To jednak wcale nie oznacza, że masz porzucić wysiłki zmierzające do opanowania wymowy w nowym języku najlepiej jak potrafisz.
Jak zmienić swój akcent (jeśli naprawdę tego chcesz)?
Chociaż całkowite wyeliminowanie naleciałości w wymowie jest właściwie niemożliwe, można ją trochę zmienić. W poprawie wymowy pomogą Ci ćwiczenia na rozumienie ze słuchu, a od niedawna ćwiczenia na poprawę wymowy. W coachingu językowym określa się je jako redukcja akcentu, która polega głównie na trenowaniu ust oraz słuchu do wychwytywania subtelnych różnic artykulacji.
Pomogą Ci także trenerzy dialektów, filmy instruktażowe na YouTubie i podcasty. Oczywiście wiele zależy od tempa i intensywności w nauce nowego języka. Ćwiczenie wymowy jest ważne. W końcu nie ma mowy bez wymowy!
Podsumowując, indywidualny akcent zachowujemy przez całe życie. Tak jak nasza tożsamość, akcent może zmieniać się z biegiem czasu, lecz zmiany te nie mają radykalnego charakteru. Jeśli uznasz, że chcesz poprawić akcent, ćwiczenie wymowy tak, by brzmiała jak wymowa native speakerów, jest jak najbardziej możliwe. Wymaga jednak wytrwałości i praktyki!
Ale jeśli nie masz na to czasu ani ochoty, po prostu pokochaj swój akcent! Jest Twój, własny i niepowtarzalny!