Bożonarodzeniowe tradycje w 10 słowach

Boże Narodzenie świętuje się w wielu krajach i na wiele różnych sposobów. Mamy nadzieję, że między ubieraniem choinki a pieczeniem pierniczków, znajdziecie chwilę, by zapoznać się z 10 słowami opisującymi wybrane bożonarodzeniowe tradycje z całego świata.

10 słów opisujących bożonarodzeniowe tradycje

1. Befana (włoski)

Znaczenie: stara kobieta, która przynosi prezenty w Wigilię Objawienia Pańskiego

Znamy wiele postaci, którym przypisuje się roznoszenie bożonarodzeniowych prezentów. To między innymi Święty Mikołaj, Gwiazdor, Sinterklaas czy Dziadek Moroz. We Włoszech dystrybucją upominków zajmuje się la Befana, która chodzi po domach i napełnia skarpety grzecznych dzieci cukierkami i prezentami. Te niegrzeczne mogą się spodziewać wyłącznie ciemnych cukierków i … węgla. Inaczej niż inni bożonarodzeniowi darczyńcy, la Befana dostarcza prezenty nie w Wigilię Bożego Narodzenia lub w Boże Narodzenie, ale w przeddzień Objawienia Pańskiego, które wypada 5 stycznia. 

Najczęściej występuje w szaliku i na miotle, z twarzą pokrytą sadzą, ponieważ – podobnie jak Mikołaj – lubi wchodzić do domów przez komin. Zwykle czeka na nią kieliszek wina i talerz lokalnego jedzenia. 

2. Consoada (portugalski)

Znaczenie: tradycyjna kolacja wigilijna  

Consoada to nazwa tradycyjnej portugalskiej kolacji wigilijnej, która jest spożywana wieczorem. Składają się na nią takie przysmaki, jak gotowany dorsz (bacalhau), brokuły lub jarmuż, ziemniaki, jajka i czosnkowy sos vinaigrette. Na deser podaje się tradycyjne lokalne słodycze.

W przeszłości wierni zwyczajowo pościli całą Wigilię. Jedli zwykle dopiero po północy, czyli po pasterce, zwanej w Portugalii Missa do Galo (Mszą Koguta – nazwa ta nawiązuje do opowieści wigilijnej, w której kogut zapiał o północy w noc narodzenia Jezusa). Tak późny posiłek był z pewnością pocieszający po całym dniu postu – stąd nazwa consoada (od łacińskiego słowa consolata – pocieszenie). Zgodnie z tradycją, nie sprząta się naczyń zaraz po tej kolacji na znak szacunku dla zmarłych krewnych, którzy mogą chcieć dołączyć do uczty później. Za to zaraz po posiłku można już wymienić się prezentami!

3. Decemberzegels (holenderski)

Znaczenie: Grudniowe znaczki pocztowe

Gdy poznasz Decemberzegels już nigdy nie spojrzysz tak samo na pisanie i wysyłanie świątecznych kartek. W wielu częściach świata, nazwa Decemberzegels lub kerstzegels (znaczki świąteczne), odnosi się do znaczków, które są ważne tylko od 4 listopada do 3 stycznia. Co sprawia, że ta świąteczna tradycja jest tak wyjątkowa? Wystarczy jeden znaczek, aby wysłać kartkę ważącą do 50g w dowolne miejsce w Holandii i tylko dwa znaczki (tak, dwa!), aby wysłać ją w dowolne miejsce na świecie.  

4. El Gordo (hiszpański)

Znaczenie: Gruby

Nie, nie chodzi o to, jak będziemy się czuć po świątecznym objadaniu się! El Gordo to hiszpańska loteria, znana również jako Sorteo Extraordinario de Navidad lub po prostu Lotería de Navidad. Odbywa się 22 grudnia i jest to największa loteria w roku!

Suma wszystkich nagród wynosi ponad 2 miliardy euro! Ponieważ w losowaniu bierze udział 75% z 46 milionów mieszkańców Hiszpanii, El Gordo jest zdecydowanie istotnym elementem obchodzenia Bożego Narodzenia w Hiszpanii. 

5. Gui et houx (francuski)

Znaczenie: jemioła i ostrokrzew

Najpierw zagadka. Kto z Was bez sprawdzania w Internecie jest w stanie odpowiedzieć na pytanie, która z powyższych roślin ma jagody białe, a która czerwone? Jemioła i ostrokrzew rosną we Francji na każdym kroku, a zwłaszcza w Bretanii i Normandii. Jemioła to tamtejszy symbol szczęścia (porte-bonheur), a przyjaciele często dają ją sobie nawzajem jako noworoczny prezent, który ma przynieść szczęście. 

Jeśli nadal zastanawiasz się nad odpowiedzią na powyższe pytanie, wiedz, że odpowiedź na nie znajdziesz w wierszu XIX-wiecznego francuskiego poety Charlesa Fremine`a Coupez le gui, coupez le houx („Ułam gałązkę jemioły, utnij gałązkę ostrokrzewu”):

Du gui dont les fleurs sont des perles, (Jemioła, jagody jak perły,)

Du houx dont les fleurs sont du feu ! (Ostrokrzew, jagody jak ogień!)

6. Julkalender (szwedzki)

Znaczenie: Świąteczny kalendarz telewizyjny 

Wszyscy kochamy czekoladowe kalendarze adwentowe, ale w Szwecji i w pozostałych krajach skandynawskich, odliczanie dni do Bożego Narodzenia to rzecz na tyle istotne, że odbywa się… za pomocą 24-odcinkowego serialu telewizyjnego! Tradycja ta narodziła się w latach 60., kiedy wyemitowano pierwszy świąteczny kalendarz telewizyjny, Titteliture. W tym oryginalnym serialu, każdego dnia tomte (mitologiczna postać) otwiera nowe okno kalendarza i ujawnia skrywaną w nim niespodziankę. 

7. Kalenderlys (duński)

Znaczenie: Bożonarodzeniowy kalendarz świecowy 

Jeśli to nie hygge, to co jest zatem? Kalenderlys to świece ponumerowane od 1 do 24. Te piękne, świąteczne świece zapala się codziennie rano, jedna po drugiej. Idealnie rozjaśniają najciemniejsze zimowe poranki i dodają mieszkaniu przytulności.

8. Marsipangris (norweski)

Znaczenie: marcepanowa świnia

Za marcepanem można przepadać bądź nie, ale w Norwegii to wielki biznes. Norwegowie jedzą aż 45 milionów marcepanowych cukierków rocznie, a w każde Boże Narodzenie naród bierze udział w bardzo popularnej tradycji zwanej marcepanową świnią. Zaczyna się od rodzinnego przygotowywania puddingu ryżowego (risgrøt), w którym ukrywa się migdały. Kto znajdzie migdał, wygrywa marsipangrisa na szczęście.

Fabryka czekolady Nidar w Trondheim produkuje marcepanowe świnie od 1915 roku i z roku na rok wytwarza ich więcej! Popyt na świnie jest w okresie świąt Bożego Narodzenia tak wielki, że fabryka w Trondheim musi zatrudnić dodatkowych 50 pracowników sezonowych, aby zadowolić głodnych marcepanu Norwegów.  

9. Szopka (polski)

Znaczenie: Żłobek z dzieciątkiem Jezus

Polacy są do tej tradycji bardzo przywiązani. Do tego stopnia, że od 1937 r. w Krakowie organizuje się konkursy szopek bożonarodzeniowych. Dla przybyszów z zewnątrz, szopki mogą się wydawać dziwnym skrzyżowaniem domków dla lalek i miniaturowych architektonicznych arcydzieł, ale szopki krakowskie  od 2018 znajdują się na Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Konkurs odbywa się zawsze w pierwszy czwartek grudnia na Rynku Głównym. Najpiękniejsze szopki trafiają do stałej kolekcji Muzeum Historycznego Krakowa w Pałacu Krzysztofory.  

10. Zuckerstange (niemiecki)

Znaczenie: twardy cukierek w kształcie laski

Tradycją z Niemiec zamykamy naszą listę. To tam wymyślono obchody Bożego Narodzenie, które znamy po dziś dzień. Weihnachtsmarkt, czyli bożonarodzeniowy jarmark, jest prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalnym elementem świąt, który można spotkać na całym świecie. 

Cofnijmy się jednak na chwilę do 1670 roku, kiedy to w tamtejszej katedrze Kölner Dom odbywały się świąteczne występu chóru. Tradycja głosi, że chórmistrz był tak sfrustrowany hałasującymi podczas koncertu dziećmi, że poprosił miejscowego cukiernika o zrobienie dla nich cukrowych pałeczek, które mogłyby zająć im ręce i zamknąć im usta. 

Aby pomóc dzieciom zapamiętać historię o pasterzach, którzy odwiedzili Dzieciątko Jezus, cukiernik nadał słodyczom kształt pasterskich lasek. W ten sposób powstały cukierki, które wszyscy kochamy i którymi cieszymy się w każde Boże Narodzenie!

Wesołych Świąt!