Miasta i państwa, które zmieniały nazwy na przestrzeni dziejów znajdziemy na wszystkich kontynentach. Jednym z przykładów jest Nowa Zelandia, nazwana przez holenderskiego podróżnika, Abla Tasmana, który jako pierwszy Europejczyk dopłynął do jej wybrzeży, Staten Landt. Później została przemianowana na Nową Zelandię na cześć holenderskiej prowincji o tej samej nazwie. W języku niderlandzkim Zeeland oznacza dosłownie „krainę morza”. Ostatnio Partia Maorysów wystąpiła z wnioskiem o ponowną zmianę nazwy państwa. Czy zgodnie z ich prośbą kraj ten niedługo będzie znany pod nazwą Aotearoa (dosł. „długa, biała chmura”)? Petycja oczekuje na rozpatrzenie. Choć przypadek Nowej Zelandii może być najsłynniejszy, na pewno nie jest jedyny. Na przestrzeni wieków wiele regionów geograficznych zmieniało swoją nazwę. Przyjrzyjmy się kilku państwom i miastom, które to uczyniły. Niektóre zrobiły nawet kilkakrotnie!
Od Lutecji po Konstantynopol: metropolie, które zmieniły nazwę.
Miasta zmieniały swoje nazwy, dostosowując je do upływającego czasu, a także panujących na ich obszarach władców i ludów. Do V wieku naszej ery Paryż nazywano Lutecją. Nazwę tę miasto odziedziczyło po Rzymianach, którzy także nazwali dzisiejszy Lyon – Lugdunum. Poza granicami historycznej Galii znajdziemy dwa inne miasta, które zmieniały nazwę więcej niż raz. To Stambuł i Petersburg.
Greckie miasto Bizancjum założono już w 667 roku przed naszą erą. Po włączeniu do Cesarstwa Rzymskiego przez Konstantyna I zostało przemianowane na Konstantynopol w 330 roku n.e. W 1453 roku zdobycie Konstantynopola przez wojska Imperium Osmańskiego pociągnęło za sobą upadek cesarstwa wschodniorzymskiego. Jednak miasto nad Bosforem jeszcze przez kilka stuleci znane było pod tą samą nazwą. Dopiero w 1930 roku, kiedy tworzyły się zalążki nowej Republiki Tureckiej, Konstantynopol ostatecznie przemianowano na Stambuł.
Historia Petersburga (Санкт-Петербург) jest znacznie krótsza. Stolicę rosyjskich carów wybudowano w 1703 roku z inicjatywy Piotra Wielkiego. W ciągu zaledwie trzystu lat istnienia miasto zdążyło dorównać Stambułowi w liczbie nazw. Wbrew powszechnej opinii nazwa „Sankt Petersburg” (dosł. „miasto św. Piotra”) nie pochodzi od założyciela miasta, ale miała upamiętniać św. Piotra. Łatwo wychwycić niemieckie brzmienie w nazwie „północnej stolicy” (po rosyjsku северная столица). Dlatego po wybuchu pierwszej wojny światowej Sankt Petersburg przemianowano na swojski Piotrogród (Петроград). Przyrostek „gród” pochodzi od rosyjskiego słowa город (gorat), oznaczającego „miasto”. Ta nazwa miasta, upamiętniająca jego słowiańskie korzenie, przetrwała tylko dziesięć lat.
Po śmierci Lenina w 1924 roku Piotrogród, wcześniej Sankt Petersburg, znów przemianowano, tym razem na Leningrad, czyli „miasto Lenina”. Sowiecka nazwa, zacierała ostatecznie wszelkie germańskie, a później carskie ślady. W 1991 roku, po upadku ZSRR, w narodowym referendum zadecydowano o powrocie do pierwotnej nazwy Petersburg. Dzisiaj wielu Rosjan zdaje się pielęgnować tradycję różnorodności nazw Petersburga, stosując pieszczotliwy przydomek: Piter (Питер). Jednak pomimo wszelkich zmian, region okalający drugie największe miasto Rosji nadal nazywa się obwodem leningradzkim (Ленинградская область).
Wspominając znane miasta, które zmieniały nazwy, nie możemy zapomnieć o Nowym Jorku i Tokio. Na początku XVII wieku, kiedy Nowy Jork był holenderską kolonią, nazywano go Nowym Amsterdamem (Nieuw Amsterdam). Wcześniej przez krótki czas nosił miano New Angoulême. W 1673-74 roku, gdy Holendrzy ponownie okupowali Zatokę Hudson, zmienili jego nazwę na Nową Pomarańczę (Nieuw Oranje). Po ostatecznym przejęciu miasta przez Brytyjczyków, zmieniono jego nazwę na Nowy Jork, na cześć Jakuba II Stuarta, księcia Yorku.
Pora przenieść się prawie 10,000 kilometrów od „Gotham” czy „Wielkiego Jabłka” do japońskiej stolicy. Tokio nie zawsze nosiło taką nazwę. Aż do 1868 roku znano je jako Edo (江戸), oznaczające dosłownie „bramę do zatoki”. Cesarz Meiji wolał jednak nadać miastu miano „wschodniej stolicy”, czyli „Tokio” (東京) po japońsku, by odróżnić je od poprzedniej stolicy, czyli Kyoto (京都). W Azji znajdziemy więcej podobnych historii. Na przykład wietnamski Sajgon nosi oficjalną nazwę Ho Chi Minh od 1975 roku.
W następstwie rewolucji francuskiej L’Hexagone, jak Francuzi nazywają swój kraj, także nie ominęła fala zmian. Zaczęto czynić wysiłki, by przechrzcić każde możliwe miasto w kraju. Choć „przechrzcić” nie jest tutaj fortunnym określeniem, biorąc pod uwagę, że celem było wymazanie wszelkich śladów po chrześcijanach i rojalistach. W departamencie Loiret miejscowość Bucy-le-Roi („Bucy-Król”) zmieniono na Bucy-la-République („Bucy-Republika”). Grenoble zrzuciło arystokratyczne szaty (noble to „szlachetny”, dworski”) i stało się poczciwym Grelibre (libre = „wolny”). Mało brakowało, a sam Wersal, symbol monarchistycznej władzy, zostałby przemianowany na „Kolebkę wolności”. Zimą 1794 roku Marsylię tymczasowo zdegradowano do pozycji „miasta bez nazwy”. Mniej więcej w tym czasie Lyon przyjął nową nazwę Commune-Affranchie („wyzwolona gmina”), a Bordeaux stało się Commune-Franklin (na cześć Benjamina Franklina).
Zmienianie nazw miejscowości: rosyjska tradycja
Ale jeśli istnieje państwo, które opanowało sztukę przemianowywania miast do perfekcji, jest to bez wątpienia Rosja. Petersburg to tylko jeden z wielu przykładów miast, które zmieniły nazwę w czasach radzieckich. Caryca Katarzyna Wielka była patronką wielu miast w obrębie byłego imperium. Jekaterynburg, Jekaterynodar czy Jekaterynosław przemianowano w Rosji Radzieckiej kolejno na Swierdłowsk, Krasnodar oraz Dniepropietrowsk. Ten pierwszy powrócił do poprzedniej nazwy w 1991 roku. Dzisiejsze ukraińskie miasto Dniepropietrowsk pozbyło się drugiego członu upamiętniającego radzieckiego działacza Grigorija Pietrowskiego, stając się po prostu Dnieprem. Z kolei nazwa Krasnodar pozostała bez zmian.
Na przedmieściach Petersburga (wcześniej Leningradu) znajdziemy miasto Puszkin, a w nim historyczny kompleks pałacowy Carskie Sioło – w oryginale Царское Село, a w tłumaczeniu na współczesny – „wioskę carów”. Miasto, w którym mieści się niegdysiejsza letnia rezydencja carów, początkowo Bolszewicy nazwali Dietskoje Sieło („wioska dzieci”). W 1937 roku, w setną rocznicę śmierci Puszkina, otrzymało współczesną nazwę. Inny rosyjski klasyk, Maksim Gorki, zmarł w 1936 roku. Jednak pamięć o nim przetrwała aż do 1991 roku w postaci nazwy miasta Gorki (w którym urodził się pisarz), dziś znanego jako Niżny Nowogród. Za czasów Związku Radzieckiego inspirację do nazw często czerpano od nazwisk przywódców i bohaterów narodowych.
I tak Władimir Iljicz Uljanow, czyli Lenin, został patronem swojego rodzinnego miasta Uljanowska, dawniej Symbirska. Perm tymczasowo zmienił nazwę na Mołotow, na cześć rosyjskiego ministra spraw zagranicznych, którego znamy z historii. Stalina czczono w miastach Stalino (obecnie Donieck), Stalingrad (współczesny Wołgograd), a także Stalinabad (Duszanbe, dzisiaj stolica Tadżykistanu). By upamiętnić śmierć dyktatora, komunistyczne władze Polski przemianowały Katowice na Stalinogród w latach 1953-1956. Po zakończeniu drugiej wojny światowej niemiecką nazwę Danzig zastąpiono polsko brzmiącym Gdańskiem. Podobny zabieg zastosowali Sowieci, rezygnując z nazwy pobliskiego Königsberg na rzecz Kaliningradu.
I chociaż minęło już sporo czasu od upadku Muru Berlińskiego i nie powiewa nad nami żelazna kurtyna, niektóre tradycje pozostają wiecznie żywe. W 2019 roku Kazachstan zmienił nazwę stolicy z Astany na Nur-Sultan. Uczyniono tak na cześć Nursułtana Nazarbajewa, który zrezygnował z ze sprawowania urzędu prezydenta po 29 latach piastowania tego stanowiska. Wcześniej kazachska stolica, pierwotnie znana jako Akmoła, potem Akmolińsk, nazywała się także Celinogradem. Astaną mianowano ją w 1998 roku.
Państwa także zmieniają nazwy
A co z państwami? Tak jak miasta, państwa także zmieniają nazwy.
- W 1972 roku Cejlon stał się Sri Lanką.
- W 1975 roku Dahomej zamienił się w Benin.
- W 1984 z Górnej Wolty zrobiono Burkina Faso.
- Od 1997 roku Zair znamy pod nazwą Demokratycznej Republiki Kongo.
- Z kolei Swaziland od 2018 roku to Eswatini.
- W 2019 roku Macedonia (której oficjalna nazwa brzmiała „Była Jugosłowiańska Republika Macedonii”) próbowała znaleźć pokojowe rozwiązanie sporu z sąsiadującą Grecją, zmieniając nazwę na Macedonię Północną.
Podobnie jak w przypadku miast, przyzwyczajenie ludzi do nowej oficjalnej nazwy państwa wymaga z reguły sporo czasu. Francuzi wciąż nazywają Białoruś Biélorussie („Biała Rosja”), pomimo oficjalnych zaleceń. I chociaż nikt nie nazywa Słowacji „Republiką Słowacji’, wiele anglojęzycznych osób wciąż mówi o „Republice Czeskiej” (czyli Czech Republic), chociaż w 2018 roku oficjalnie zastąpiono tę nazwę słowem Czechia.
Miasta i państwa, które zmieniały nazwę na przestrzeni wieków, to temat dla Ciebie? Sprawdź poniższe artykuły, które także powinny Cię zainteresować: