Ustalenie, jaki jest najstarszy język świata, wcale nie jest łatwe. Według serwisu Ethnologue na świecie używa się obecnie ponad 7000 języków. Naukowcy próbują odkryć ich początki, lecz w przypadku niektórych, jest to po prostu niemożliwe. Brakuje pisemnych świadectw, które zachowałyby się do naszych czasów, co uniemożliwia ustalenie, w jaki sposób powstały. Lecz brak jakichkolwiek śladów czy dowodów to oczywiście niejedyny problem, z którym muszą poradzić sobie językoznawcy.
W poszukiwaniu najstarszego języka na świecie
Najstarsze języki świata, o których wiemy na podstawie pisemnych świadectw
Język sumeryjski to najstarszy język na świecie, jeśli pod uwagę weźmiemy źródła pisane, które zachowały się do naszych czasów. Językiem sumeryjskim posługiwali się Sumerowie, lud zamieszkujący Mezopotamię, uznawaną za miejsce narodzin pierwszej cywilizacji w historii ludzkości.
Sumerom zawdzięczamy to, co niektórzy historycy uważają za pierwszy dokument w formie pisemnej, czyli tabliczkę z Kisz. Przechowywana w muzeum w Bagdadzie, pochodzi sprzed około 5000 lat. Należy jednak podkreślić, że istnieje wiele wątpliwości co do dokładnego momentu jej powstania.
Ponadto naukowcy posiadają dokumenty, które do tej pory nie zostały rozszyfrowane, pochodzące z czasów poprzedzających epokę Sumerów. Krótko mówiąc, jak już wspomnieliśmy we stępie, kwestia wieku i źródeł języków, jest niezwykle skomplikowana i wymaga wielu adnotacji.
W kontekście pisemnych świadectw i dowodów na istnienie języka, które udało się rozszyfrować naukowcom, tak wygląda ranking najstarszych języków świata:
- Język sumeryjski (ok. 2900 p.n.e.)
- Język starożytnych Egipcjan (ok. 2700 p.n.e.)
- Język akadyjski (ok. 2400 p.n.e.)
- Język eblaicki (ok. 2400 p.n.e.)
- Język elamicki (ok. 2300 p.n.e.)
Dzięki lekcjom historii, spośród wymienionych języków prawdopodobnie język starożytnych Egipcjan kojarzymy najbardziej. Co ciekawe, język koptyjski, do dzisiaj używany w ortodoksyjnym Kościele koptyjskim, wywodzi się z języka starożytnego ludu nad Nilem. To czyni go jednym z najstarszych języków na świecie, które wciąż znajdują się w użyciu. Powrócimy do tego tematu poniżej.
Pierwszy język na świecie a prajęzyk
Innym sposobem, będącym próbą odpowiedzi na pytanie, który język jest najstarszy, jest postawienie pewnej hipotezy. I tak uczyniła część naukowców, zakładając istnienie bardzo starego języka, z którego wywodzą się wszystkie znane języki, ale którego istnienia nie możemy wykazać, ponieważ nie mamy na to dowodów.
Amerykański językoznawca, Joseph Greenberg, poświęcił znakomitą część swoich badań klasyfikacji języków i sformułował tezę istnienia tzw. „super rodzin” językowych, opierając się na podobieństwach leksykalnych, które występują w językach używanych do dziś.
Na przykład w wielu językach europejskich pierwsza osoba liczby pojedynczej ma często związek z literą m (me po włosku, mich po niemiecku, me po angielsku, moi po francusku, menja po rosyjsku itd.), podczas gdy druga osoba liczby pojedynczej często zaczyna się od litery „t” lub „d”.
Jeszcze ciekawszym jest fakt, że cechy te występują także w językach, które nie mają związków „genetycznych” z językami europejskimi. Zidentyfikowanie tych językowych uniwersaliów (czyli cech wspólnych wszystkich języków świata) doprowadziło naukowców do przypuszczenia, że istnieje pierwszy język lub prajęzyk, od którego pochodzą wszystkie języki świata.
Hipoteza (zwana także monogenezą), która była dość popularna lata temu, straciła nieco na aktualności, ale nadal pozostaje fascynująca, ponieważ dawałaby ostateczną odpowiedź na pytanie, który język jest najstarszy na świecie.
Najstarszy język świata wciąż w użyciu
Poza fascynującymi teoriami lingwistycznymi wciąż możemy przyjrzeć się językom używanym dzisiaj i spróbować sporządzić ranking najstarszych nadal używanych języków na świecie. Choć i to wcale nie jest łatwym zadaniem.
Spośród języków niewymarłych język tamilski uznawany jest za najstarszy język świata. Uważa się, że ma ponad 5000 lat. Do dziś posługuje się nim około 80 milionów mieszkańców Indii, gdzie jest to jeden z 22 języków urzędowych. Ponadto tamilski jest używany w Singapurze oraz na Sri Lance.
Pierwsze dokumenty spisane w języku tamilskim pochodzą z V wieku p.n.e. Odkrycie Tolkāppiyam, podręcznika do gramatyki i poetyki języka tamilskiego, ujawniło bogatą tradycję literacką tego języka.
Najstarszymi, nadal używanymi językami świata są:
- Język tamilski (około 5000 lat)
- Sanskryt (około 3500 lat)
- Greka (około 3400 lat)
- Język chiński (około 3200 lat)
- Język aramejski (około 3100 lat)
Najstarszy język europejski
Na koniec przeglądu najstarszych języków na świecie oraz niekończącej się debaty na ich temat, przyjrzymy się najstarszemu językowi w Europie.
Wielu ekspertów sądzi, że jest nim język baskijski, najstarszy język europejski, który nadal jest używany. Co prawda pierwsze pisemne świadectwa nie są bardzo stare, ponieważ sięgają średniowiecza, jednak uznaje się, że język Basków narodził się dużo wcześniej.
Jednym z powodów, dla których uważa się, że baskijski jest najstarszy, jest fakt, że to język „izolowany”, co oznacza, że nie ma pokrewieństwa z innymi. Z tego względu przypuszcza się, że, gdy indoeuropejskie plemiona przybyły do Europy ze Wschodu 3500 lat temu, język baskijski był już obecny na tych terenach.
Powyższa teza nie wyjaśnia, dlaczego język baskijski zdołał przetrwać do dnia dzisiejszego. Jednak nie ulega wątpliwości, że skomplikowana historia języków fascynowała i fascynuje naukowców aż do teraz.
Interesujesz się językami? Sprawdź koniecznie naszą zakładkę z językowymi ciekawostkami.