Święta na świecie, które przypadają na koniec roku
Święta na świecie, które przypadają na koniec roku, to szczególny okres dla wielu osób, bez względu na szerokość geograficzną. Co robi się na Chanukę, a co z okazji Diwali? Kto obchodzi Kwanzaa? Nie zwlekaj i już teraz odkryj z nami 9 świątecznych uroczystości z różnych zakątków świata. Zapraszamy do lektury!
Święta na świecie, które przypadają na koniec roku
1. Chanuka
Co to: Chanuka (także Hannukkah, Święto Świateł czy Święto Poświęcenia) to trwające osiem dni żydowskie święto. Podczas Chanuki (po hebrajsku חֲנוּכָּה) wspomina się ponowne poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej w roku 165 p.n.e.
W roku 164 p.n.e. grupa żydowskich buntowników, Machabeuszy, przejęła kontrolę nad Świątynią, pokonawszy hellenistycznych władców. Według informacji z Talmudu – centralnego tekstu wiary żydowskiej i głównego źródła żydowskich praw religijnych – w spustoszonej świątyni znaleziono jeden dzban z oliwą. Powinno jej wystarczyć na oświetlenie Świątyni przez jeden dzień, ale w cudowny sposób płonęła ona osiem dni i nocy. Tak historia Chanuki stała się dowodem na istnienie cudów.
Gdzie i kto: Żydzi na całym świecie.
Kiedy: Początek to zawsze 25. dzień miesiąca Kislew, trzeciego miesiąca świeckiego i dziewiątego miesiąca religijnego kalendarza Żydów. Przeliczając to na kalendarz gregoriański Chanuka zaczyna się w listopadzie lub grudniu.
Jak: Chanukę zwykle świętuje się w domu, z rodziną i przyjaciółmi. Wszyscy spotykają się o zmroku, zapalają świece wetknięte w chanukiję, dziewięcioramienny świecznik, a także śpiewają piosenki i wygłaszają błogosławieństwa. Świecznik wystawia się na widocznym miejscu przed domem lub w oknie. Zwykle jedna świeca, która jest wyższa od innych lub głębiej osadzona, służy do zapalania pozostałych ośmiu świec. Ta świeca jest nazywana schamasch (po hebrajsku: שַׁמָּשׁ, czyli „Służący”). Co wieczór schamaschem zapala się kolejną świecę, aż ostatniego wieczoru, gdy zapala się wszystkie osiem świec.
Do zwyczajów chanukowych należy śpiewanie tradycyjnych pieśni i zabawa zwana pod nazwą „drejdel”. To bączek, na którego każdym boku umieszczona jest jedna hebrajska litera. Razem stanowią one pierwsze litery hebrajskiego wyrażenia: נס גדול היה שם (Nes Gadol Haya Sham, czyli „Zdarzył się tam wielki cud”). Ponadto, aby przypomnieć o wyjątkowej roli oliwy w cudzie chanukowym, spożywa się dania smażone na oliwie, w tym latkes (placki ziemniaczane) i sufganijot (pączki).
Życzenia i pozdrowienia:
- Chanukka sameach! („Wesołej Chanuki!”)
- Chag Chanukka Sameach! („Wesołego Święta Świateł!”)
- Chag sameach! („Wesołych Świąt!”)
2. Kwanzaa
Co to: Kwanzaa to niereligijne święto, które można porównać z dożynkami. Stworzył je w 1966 roku aktywista ruchu Black Power, Maulana Karenga. Słowo „Kwanzaa” wzięło się z wyrażenia matunda ya kwanza, co w języku suahili oznacza „pierwsze owoce”. To podziękowanie dla przyrody i przodków, które ma także wzmacniać więzy wśród osób celebrujących kwanzaa.
Gdzie i kto: afrykańska diaspora, przede wszystkim w USA.
Kiedy: co roku, od 26 grudnia do 1 stycznia.
Jak: Każdego świątecznego wieczoru zapalana jest jedna z siedmiu świec umieszczonych w kinarze (czyli przeznaczonym do tego świeczniku): trzy z nich są zielone, trzy czerwone, a jedna jest czarna. Te kolory mają reprezentować Afrykę. Podczas Kwanzy czerń reprezentuje też ludzi, czerwień ich walkę, a zieleń przyszłość i nadzieję. Każdy dzień ma określony temat, czyli zasadę: jedność (umoja), samostanowienie (kujichagulia), odpowiedzialność i współpraca (ujima), wspólne gospodarowanie (ujamaa), świadome dążenie do celu (nia), kreatywność (kuumba) i wiara (imani).
Siedmiu zasadom odpowiada siedem symboli. Podczas świętowania słomiana mata (mkeka) leży na stole przykrytym tkaniną kente albo innym afrykańskim materiałem. Mkeka reprezentuje fundamenty kultury i historię. Świecznik kinara, który na niej stoi, to związek z przodkami, symbol korzeni. Siedem świec (Mischumaa Saba) symbolizuje siedem zasad. Mazao to zbiory w postaci owoców, które symbolizują nagrodę za wspólne zasługi, a muhindi, czyli kukurydza, to dzieci i przyszłość, jaką ucieleśniają. Kikombe Cha Umoja z kolei to puchar jedności, który także stoi na mkece. Puchar jest symbolem podstawowej zasady jedności, która umożliwia wszystko inne. Ostatni symbol to zawadi, czyli prezenty, reprezentujące pracę i wzrost. Kolejne symbole to czarno-czerwono-zielona flaga i plakat z siedmioma zasadami Kwanzy.
Życzenia i pozdrowienia:
- W USA przede wszystkim Happy Kwanzaa („Wesołej Kwanzy!”)
- Ale wiele osób pozdrawia się też zdaniem Habari gani? (w suahili to znaczy „co nowego?”. Odpowiada się nazwą świętowanej danego dnia zasady (na przykład Umoja! 26 grudnia).
3. Diwali
Co to: Diwali to pięciodniowe Święto Świateł, które obchodzą miliony wyznawców i wyznawczyń hinduizmu, sikhizmu i dżinizmu na całym świecie. Dipavali (दीपावलि dīpāvali) w sanskrycie znaczy „łańcuch świateł”, „rząd zapalonych lamp”, określenie powstałe w wyniku połączenia दीप dīpa „światło“ i आवलि āvali „rząd“. W językach północnych Indii nazwa skróciła się do Diwali.
Diwali to święto nowego początku. Świętuje się zwycięstwo dobra nad złem i światła nad ciemnością, a także czci Lakszmi, boginię szczęścia i bogactwa. Święto ma wielkie znaczenie duchowe i społeczne, a przez swój radosny charakter często porównywane jest z Bożym Narodzeniem.
Gdzie i kto: Diwali obchodzi się w Indiach, Nepalu, na Sri Lance i w innych krajach, gdzie są wyznawcy hinduizmu (Fidżi, Singapur, Afryka Południowa, Mauritius). Diwali świętuje także indyjska diaspora.
Kiedy: Diwali zaczyna się zawsze 15. dnia hinduskiego miesiąca Kartik (przełom października i listopada) w trakcie nowiu. Ponieważ nów zależy od położenia geograficznego i strefy czasowej, może się zdarzyć, że Diwali w Indiach Zachodnich, Europie i Ameryce obchodzone jest dzień wcześniej, niż w Indiach Wschodnich.
Jak: W różnych częściach subkontynentu indyjskiego świętuje się w różny sposób. Odmienne są zwyczaje i odniesienia do klasycznych mitów.
Diwali obchodzi się nawet pięć dni, w trakcie których świętujący sprzątają domy, wyrzucają niepotrzebne rzeczy, ustawiają lampki oliwne w sklepach i domach, a na ulicach oddają cześć bogini Lakszmi. Ponadto zakładają nowe albo czyste ubrania oraz rozświetlają ulice fajerwerkami.
Podczas Diwali wszyscy obdarowują się słodyczami, między innymi ciastkami z kardamonem (nankhatai) i kokosowymi pralinami (laddoos).
Życzenia i pozdrowienia:
- दीपावली की हार्दिक शुभकामनाएं (hindi); Happy Diwali! („Wesołego Diwali!”)
4. Dzień św. Łucji
Co to: Dzień św. Łucji (po szwedzku Luciatåg) to stały element świątecznego obrządku w krajach północnych. Luciatåg łączy tradycje chrześcijańskie i pogańskie, zachęcając do celebrowania dnia św. Łucji, a także dnia przesilenia zimowego. Dzień św. Łucji to wspomnienie męczennicy, Łucji z Syrakuz. Podobno przynosiła jedzenie chrześcijanom ukrywającym się w rzymskich katakumbach, oświetlając sobie drogę wieńcem ze świecami. Święto i związane z nim zwyczaje mają zaprowadzić radość i nadzieję podczas mrocznych dni kończącego się roku.
Gdzie i kto: Choć najbardziej znany jest w Szwecji, Dzień św. Łucji jest także obchodzony w Danii, Norwegii i Finlandii.
Kiedy: 13 grudnia, w dniu wspomnienia św. Łucji.
Jak: Tego dnia organizuje się śpiewające procesje. Ich uczestnicy niosą świece i są odświętnie ubrani. Takie procesje można obejrzeć w wielu miejscowościach na żywo, a także w telewizji. Niekiedy trasa procesji wiedzie przez domy opieki, szpitale i hospicja, by przynieść światło cierpiącym.
Znakiem rozpoznawczym Łucji jest wieniec ze świecami, który ma na głowie. Jej służące zwykle mają we włosach ozdoby lub wieńce bez świec, a ich stroje są przepasane błyszczącymi materiałami. Łucja jest otoczona przez druhny (tärnor), chłopców w szpiczastych czapkach (stjärngossar) i piernikowych ludków (pepparkaksgubbar). Gdy w procesji biorą udział dzieci, mogą się przebrać za elfy (tomtenissar).
Łucja przynosi nie tylko światło, ale także pierniczki i szafranowe bułeczki w kształcie litery S, zwane lussekatt. W tym dniu pije się glögg (grzane wino), podawane z migdałami i rodzynkami.
Życzenia i pozdrowienia: nie ma
5. Dzień Bodhi (Dzień Oświecenia)
Co to: To święto przypominające o dniu, w którym Siddhartha Gautama (Budda) siedział pod drzewem bodhi i doznał oświecenia. Ten decydujący moment stał się centralnym fundamentem, na którym rozwijano buddyzm przez ostatnie 2 500 lat. To dzień, w którym jego wyznawcy odnawiają swoje oddanie buddyzmowi.
Gdzie i kto: Buddyści i buddystki na całym świecie.
Kiedy: W Wietnamie, Japonii, Tybecie, Butanie, Tajwanie, Chinach i Korei 8 dnia 12. miesiąca kalendarza księżycowego. Data zmienia się co roku, tylko w Japonii wypada zawsze 8 grudnia.
Jak: W tym dniu czci się twórcę buddyzmu, który wskazuje różne drogi do oświecenia. Nie ma parad ani specjalnego świętowania, a także wykrzykiwania imienia Buddy na ulicach miast. Niektórzy ozdabiają drzewo bodhi, czyli figowiec, perłami i kolorowymi światełkami, tak jak chrześcijanie ozdabiają choinkę.
Wiele osób dodaje też błyszczące ornamenty przedstawiające trzy skarby: Buddę, Dharmę (naukę Buddy) i Sanghę (wspólnotę). Dla większości to dzień medytacji, podczas którego odwiedzają świątynie (stupy). W niektórych rodzinach podaje się specjalne ciasteczka w kształcie drzewa bodhi lub jego liści w kształcie serca.
Życzenia i pozdrowienia:
- Happy Bodhi Day lub Blessed Bodhi Day („Wesołego- lub Błogosławionego Dnia Bodhi”)
- Kto podąża za naukami Buddy, pozdrawia współwyznawców mówiąc: Budu Saranai! (po syngalezyjsku: Niech pokój Buddy będzie z tobą).
6. Dongzhi
Co to: Dong Zhi (po chińsku: 冬至, czyli „przesilenie zimowe”, dosłownie: „ekstremum zimowe“), to tradycyjne chińskie święto, pochodzące z czasów dynastii Han. Kulminację święta stanowi przesilenie zimowe i równowaga między jin, negatywnymi cechami, jak ciemność i zimno, a jang, pozytywnymi cechami światła i ciepła.
Gdzie i kto: W Chinach, Japonii, Korei, Wietnamie oraz na Tajwanie.
Kiedy: podczas przesilenia zimowego, jednego dnia między 21 a 23 grudnia.
Jak: Tego dnia czci się niebo i przodków. Tradycyjnie Dongzhi to czas, gdy spotyka się cała rodzina. Popularna czynność podczas tych spotkań (zwłaszcza w południowych Chinach i w chińskich wspólnotach za granicą) to przygotowywanie i jedzenie potrawy zwanej Tangyuan (湯圓), kulek z kleistej mąki ryżowej, symbolizującej ponowne spotkanie. Często podaje się je z lekko alkoholowym, niefiltrowanym winem ryżowym, zawierającym całe ziarna kleistego ryżu (oraz często słodkie listki krzewu wończy), zwanym Jiuniang.
Świąteczne dania przypominają także o tym, że spożywający je są o rok starsi i powinni zachowywać się wyłącznie lepiej. Do dziś wielu Chińczyków na całym świecie, zwłaszcza w starszym wieku, upiera się, że zaraz po święcie Dongzhi są „starsi o rok”, nie czekając na nowy rok księżycowy.
Na Tajwanie istnieje zwyczaj składania w ofierze dziewięciowarstwowych ciast, by uczcić przodków. Te ciasta pieczone są z kleistej mąki ryżowej w kształcie kury, kaczki, świni i innych zwierząt w tradycji chińskiej symbolizujących szczęście.
Życzenia i pozdrowienia:
- 冬至快乐 oder 冬至快樂, Dōng zhì kuài lè (to po mandaryńsku „Wesołego Dong Zhi”)
7. Yalda
Co to: Noc Yalda (w perskim Schab-e Yaldā شب يلدا‚ czyli „Noc Narodzenia“) to irańskie święto obchodzone w najdłuższą noc w roku. Według starej perskiej tradycji w trakcie Schab-e Yaldā panujący zszedł z tronu i udał się na pustynię. Służących i strażników wysłał na urlop, by udać się na wieś i spędzić noc z chłopami w celu odkrycia ich historii.
Gdzie i kto: Afganistan, Iran i Tadżykistan.
Kiedy: w noc z 21 na 22 grudnia (w roku przestępnym w noc z 20 na 21 grudnia)
Jak: W noc Yalda krewni i przyjaciele spotykają się w domu najstarszego członka rodziny, gdzie przez całą noc świętują. Tradycyjnie spożywa się z tej okazji melony, granaty, pieczone owoce i czerwone winogrona przechowywane w szczelnie zamkniętych glinianych misach (kongina). Większość owoców dojrzewa w Iranie od maja do sierpnia. Następnie są konserwowane i przechowywane aż do 21 grudnia.
Na obszarach wiejskich wciąż żywa jest tradycja rozpalania ognisk, ponieważ płomienie symbolizują zwycięstwo światła nad ciemnością.
Zwyczaje różnią się w zależności od regionu, ale jedna rzecz jest obowiązkowa w każdym zakątku Iranu: czytanie i przepowiadanie przyszłości (Fal-e Hafez) na podstawie zbioru poezji (po persku: Diwan) słynnego perskiego poety Hafiza. Wówczas świętujący siedzą wokół czworokątnego stołu, zwanego korsi.
Życzenia i pozdrowienia:
- شب یلدا مبارک, Shabe Yalda Mobarak (po persku: „Radosnej Nocy Yalda!”)
8. Las Posadas
Co to: Las Posadas wywodzi się z hiszpańskiego słowa posada („schronienie, schronisko”), które w tym przypadku odnosi się do stajenki z historii o narodzeniu Jezusa. Stosuje się formę liczby mnogiej, ponieważ święto w okresie bożonarodzeniowym trwa dziewięć dni, co ma przypominać o dziewięciu miesiącach ciąży Maryi, matki Jezusa Chrystusa. Tę tradycję około roku 1500 katoliccy misjonarze przywieźli z Hiszpanii do Meksyku.
Gdzie i kto: przede wszystkim w Ameryce Łacińskiej: Meksyku, Gwatemali i na Kubie. Ponadto w Hiszpanii i w USA, wśród tamtejszej społeczności latynoskiej. Tradycja ma korzenie katolickie, ale przejęli ją także protestanccy Latynosi.
Kiedy: między 16 a 24 grudnia.
Jak: W ramach świętowania Bożego Narodzenia przygotowywane są tak zwane posadas dla rodziny, przyjaciół i sąsiadów. Posada to odtworzenie drogi pielgrzymów (los peregrinos), chodzi tu o Józefa i Maryję, którzy kierowali się do Betlejem w poszukiwaniu noclegu.
W trakcie inscenizacji osoby świętujące wcielają się w role właścicieli gospody i pielgrzymów. Każdy pielgrzym ma w ręku płonące świece i każdy na zmianę śpiewa kolejne wersy pieśni. Potem gospodarze otwierają drzwi i zapraszają pielgrzymów do środka. Spotkania posadas to nie tylko inscenizacje. Po nich wszyscy zbierają się razem i z radością zajadają odświętne potrawy, piją bożonarodzeniowy poncz owocowy (Ponche con piquete), gorącym ponczem owocowym) i strącają piñatas wypełnione słodkościami.
Tradycyjne meksykańskie piñatas, które przygotowuje się nie tylko na Boże Narodzenie, ale także z okazji urodzin i innych świąt, mają kształt siedmioramiennych gwiazd zrobionych z tektury i masy papierowej, zdobionych krepiną. Siedem ramion symbolizuje siedem grzechów głównych, które „grzesznik” musi zniszczyć z zawiązanymi oczami. W nadziei pokonania grzechów, próbuje trafić kijem swobodnie huśtające się piñatas, by je rozbić i dostać się do środka, do ukrytych w środku „błogosławieństw”, czyli słodyczy.
Częścią świętowania jest wspólna wyprawa na pasterkę (Misa de Aguinaldo albo Misa de Gallo).
Życzenia i pozdrowienia:
- ¡Feliz Navidad! („Wesołych świąt Bożego Narodzenia!”)
- ¡Felices fiestas! („Wesołych Świąt!”)
9. Pancha Ganapati
Co to: Pancha Ganapati to święto hinduistyczne ku czci boga Ganeśy, patrona mądrości, nauki i sztuki. Początkowo nazwa święta oznaczała szczególną formę uczczenia boga Ganeśy, który na niezwykle bogatym językowo subkontynencie indyjskim bywa też nazywany Ganapati. To ulubione przez lud imię oznacza dosłownie „Pana Zastępów”. Do popularności Ganaśy czy też Ganapatiego zapewne przyczyniła się jego słabość do jedzenia, które odgrywa przewodnią rolę w tym także kulinarnym święcie. Ponieważ Ganeśa czczony jest między innymi jako bóg początku, Pancha Ganapati to doskonała okazja, by naprawić błędy z przeszłości i rozpocząć nowy etap w życiu.
Kto i gdzie: głównie w Indiach, ale także na całym świecie w społecznościach hinduistycznych.
Kiedy: od 21 do 25 grudnia.
Jak: Świętowanie Pancha Ganapati bardzo przypomina zwyczaje związane z Bożym Narodzeniem. To rodzinne święto, podczas którego rozdaje się prezenty, by uszczęśliwić dzieci. Najbardziej cenione są prezenty wykonane własnoręcznie. By uczcić Ganeśę, w salonie ustawia się świątynię wykonaną z drewna lub brązu z posążkiem lub obrazkiem prezentującym bóstwo. To przed nią odbywają się codzienne modlitwy (pujas). Wtedy zwykle rozdaje się też słodycze. Poza tym wszyscy dużo śpiewają.
Każdy dzień ma swój kolor, symbolizujący temat dnia. Pierwszy dzień jest żółty i w rozmowie z rodziną każdy mówi o swoich błędach. Drugi dzień jest niebieski i panuje ogólne pojednanie wśród przyjaciół i sąsiadów. W trzecim, czerwonym dniu chodzi o harmonię w relacjach biznesowych i międzyludzkich, a także o spokój na Ziemi. Piąty, zielony dzień należy do sztuki. Wówczas wszyscy śpiewają, grają na instrumentach i tańczą. W pomarańczowym, ostatnim dniu, chodzi o harmonię i podejmowanie postanowień na przyszłość.
Życzenia i pozdrowienia:
- Happy Pancha Ganapati! („Wesołego Pancha Ganapati!”)
Teraz wiesz, jakie święta na świecie przypadają na koniec roku i w jaki sposób są obchodzone. Dzięki naszym pozdrowieniom i życzeniom, możesz przekazać je wyznawcom różnych religii i członkom różnych kultur. To z pewnością sprawi im dużo radości!
Święta na świecie to temat, który przykuł Twoją uwagę? Zatem poniższe teksty są dla Ciebie:
