Włoskie czasowniki modalne to zagadnienie, które wcześniej lub później musi pojawić się w trakcie nauki języka. Czytając poniższy artykuł, przekonacie się, że włoskie „modale” wcale nie są takie trudne. Dowiecie się, jak je odmieniać i kiedy ich używać. Zacznijmy od dobrej wiadomości, włoski ma tylko 3 czasowniki modalne: volere, potere i dovere.
Jak działają włoskie czasowniki modalne? To proste! Modyfikują znaczenie czasowników, które zwykle występują w zdaniu zaraz po nich, dodając ich znaczeniu tzw. modalności.
- czasownik volere: chęć (Voglio andare al mare. – Chcę iść na plażę.)
- czasownik dovere: zobowiązanie lub konieczność (Devo studiare di più! – Muszę się więcej uczyć!)
- czasownik potere: możliwość (Stasera non posso uscire. – Nie mogę wyjść dzisiaj wieczorem.)
Jak widać, czasowniki następujące po modalnych zawsze występują w formie bezokolicznika (andare, studiare, uscire). Łatwe do zapamiętania, prawda?
Jak już wspomnieliśmy, dobra wiadomość jest taka, że czasowników modalnych jest w języku włoskim mało. Zła wiadomość jest taka, że są nieregularne. Przyjrzyjmy się zatem ich odmianie w czasie teraźniejszym oraz temu, jak korzysta się z nich na co dzień. Do każdego z naszych czasowników modalnych dopasowaliśmy też włoską piosenkę idealną do ćwiczenia danego czasownika modalnego, śpiewając pod prysznicem!
Włoskie czasowniki modalne – odmiana i przykłady
Volere
Piosenka: Voglio vederti danzare – Franco Battiato
Tytuł tej pięknej włoskiej piosenki składa się z trzech czasowników: voglio (czasownik modalny volere), vederti (cię zobaczyć), danzare (jak tańczysz).
Odmiana:
- (io) voglio
- (tu) vuoi
- (lui/lei/Lei) vuole
- (noi) vogliamo
- (voi) volete
- (loro) vogliono
Volere umożliwia wypowiedzenie chęci, by coś zrobić.
Przykład:
Voglio imparare l’italiano. (Chcę się nauczyć włoskiego.)
Poza tym volere w trybie warunkowym wyraża życzenie (chciałbym, chciałabym): Vorrei vivere in Italia. (Chciałabym mieszkać we Włoszech).
Pierwsza osoba liczby pojedynczej czasownika volere jest bardzo ważna, ponieważ wykorzystujemy ją, aby o coś grzecznie poprosić: Vorrei prenotare un tavolo per due persone. (Chciałbym zarezerwować stolik dla dwóch osób.) Volere może także występować bez drugiego czasownika w zdaniu: Vorrei un caffè, per favore. (`Poproszę kawę.)
Warto też zapamiętać jedno użyteczne wyrażenie z tym czasownikiem: Cosa vuol dire? To potoczna forma pytania: Cosa significa? Oto przykład: Cosa vuol dire questa parola? Non la capisco. (Co oznacza to słowo? Nie rozumiem.)
Dovere
Piosenka: Devi dirmi di sì – Mina
Odmiana:
- (io) devo
- (tu) devi
- (lui/lei/Lei) deve
- (noi) dobbiamo
- (voi) dovete
- (loro) devono
Czasownik modalny dovere wykorzystuje się w trakcie wielu codziennych rozmów. Jego znaczenie może się różnić w zależności od kontekstu zdania.
Zwykle oznacza konieczność, podobnie jak angielskie have to albo need to.
Przykład:
Il frigo è vuoto, dobbiamo andare a fare la spesa. (Lodówka jest pusta, musimy iść an zakupy.)
Devo viaggiare molto per lavoro. (Muszę zawodowo dużo podróżować.)
Ale to jeszcze nie wszystko, bowiem czasownik dovere jest także używany, aby wyrazić zobowiązanie:
Dovete studiare di più! (Musisz się więcej uczyć!)
Devi essere gentile con i clienti. (Musisz być miły dla klientów.)
Dovere jest wykorzystywane także do składania propozycji lub wyrażania opinii (jak angielski czasownik should):
Roma è una città bellissima, devi visitarla. (Rzym jest przepięknym miastem, musisz je odwiedzić.)
Hai lavorato tutto il giorno, devi essere molto stanco. (Pracowałeś cały dzień, musisz być bardzo zmęczony.)
Jak widzisz, dovere naprawdę może się przydawać na co dzień. Ostatnią rzeczą, o której musisz wiedzieć (devi sapere), jest to, że czasownik ten ma inne znaczenie, kiedy występuje samodzielnie w zdaniu. Wówczas oznacza, że jesteśmy komuś dłużni.
Ti devo una pizza. (Jestem ci winien pizzę.)
Potere
Piosenka: Si può dare di più – Gianni Morandi, Umberto Tozzi, Enrico Ruggeri
Odmiana:
- (io) posso
- (tu) puoi
- (lui/lei/Lei) può
- (noi) possiamo
- (voi) potete
- (loro) possono
Czasownik modalny potere pomaga w formułowaniu zdań na temat tego, co możemy (lub nie) zrobić.
Przykład:
Se non piove, stasera possiamo mangiare fuori. (Jeśli nie będzie padać, możemy zjeść dziś wieczorem na zewnątrz.)
Ponadto potere wskazuje także, czy coś wolno lub nie wolno zrobić:
Potete fumare in quest’area. (Tu wolno palić.)
Non puoi usare il telefono mentre guidi. (Nie wolno rozmawiać przez telefon w trakcie jazdy.)
Angielskimi odpowiednikami czasownika potere będą can i could, a także may i might.
Potere często jest wykorzystywane w pytaniach, które są w istocie grzecznymi prośbami: Posso avere un caffè, per favore? (Mogę prosić o kawę?) lub zapytaniami o pozwolenie: Possiamo entrare? (Możemy wejść?)
Dla uczących się języka włoskiego szczególnie użyteczne może być następujące pytanie:
Puoi parlare più lentamente, per favore? (Czy może pan / pani mówić nieco wolniej?)
Sapere
Piosenka: L’emozione non ha voce (Io non so parlar d’amore) – Adriano Celentano
Odmiana:
- (io) so
- (tu) sai
- (lui/lei/Lei) sa
- (noi) sappiamo
- (voi) sapete
- (loro) sanno
To prawda, już na początku zaznaczyliśmy, że są tylko trzy włoskie czasowniki modalne… Jednak sapere od czasu do czasu występuje w roli czasownika modalnego. Wówczas opisuje naszą umiejętność (lub jej brak), by coś zrobić.
Przykład:
Aiuto! Non so nuotare. (Pomocy! Nie umiem pływać).
Zwróć uwagę na różnicę pomiędzy potere a sapere w poniższych zdaniach:
Non posso cucinare, il forno è rotto. (Nie mogę gotować, kuchenka jest popsuta.)
Non so cucinare, sono un disastro in cucina. (Nie umiem gotować, jestem w tym beznadziejny.)
Pierwsze zdanie wyraża możliwość, a w zasadzie brak możliwości. Natomiast w drugim zdaniu czasownik sapere z negacją wskazuje na brak umiejętności.
Teraz znacie już włoskie czasowniki modalne. Dlaczego jednak w ogóle warto z nich korzystać? Bowiem z ich pomocą o wiele łatwiej opowiadać o sobie, o tym, czego się chce, co się umie, a także o tym, co powinniśmy zrobić. Dzięki nim wypowiedzi stają się bardziej naturalne, przybliżając nas do poziomu rodzimych użytkowników języka włoskiego.