Które języki są podobne do niemieckiego?

Język niemiecki jest jak historyczny dom, który pod jednym dachem gromadzi wiele dialektów, niekiedy różniących się od siebie tak bardzo, że mogłyby stanowić osobne języki. Jednocześnie w tym samym domu spotykają się bliscy krewni (już nie dialekty), których zadziwiająco łatwo zrozumieć, bowiem bardzo przypominają język gospodarza. Kto jest więc najbliższym krewnym? I czy „blisko spokrewniony” jest równoznaczny z „łatwo zrozumiały”? Poniżej odkryjemy, które języki są podobne do niemieckiego. Zapraszamy do lektury! 

1. Najpodobniejszy język o dyskusyjnym statusie: dolnoniemiecki (dolnosaksoński)

Dialekt czy język? Mimo że na północy Niemiec i na wschodzie Holandii na co dzień używa go 5 milionów ludzi, status dolnoniemieckiego nie jest do końca ustalony. Część badaczy traktuje go jako dialekt, podczas gdy jego użytkownicy swój Plattdüütsch traktują jako odrębny język. Częstym argumentem na rzecz uznania dolnoniemieckiego jako osobnego języka jest odmienne słownictwo (nawet Niemcy, nie mówiąc już o cudzoziemcach, rzadko słyszeli o schirrwarken), a także różnice w gramatyce (tylko trzy przypadki i dwa rodzajniki). Dolnoniemiecki zrezygnował także z wysokoniemieckiej przesuwki spółgłoskowej, dlatego mamy w nim Tied, Ploog i slapen, a nie Zeit, Pflug i schlafen. Tym niemniej podobieństwa są oczywiście nie do ukrycia. Spróbuj przeczytać ten wpis Wikipedii w języku dolnoniemieckim. Ik denk, du kunnst binah all verstahn! Jeśli więc przymkniemy nieco oko i uznamy dolnoniemiecki za samodzielny język, jest to najbliższy krewny niemieckiego.

2. Najbardziej podobny język urzędowy: luksemburski

Język luksemburski znajduje się gdzieś pomiędzy „bliskim krewnym” a „krnąbrnym dialektem”. Mimo wszystko mówimy o jednym z trzech oficjalnych języków urzędowych Luksemburga, który Unia Europejska traktuje jako język mniejszości w tym kraju. Lëtzebuergesch (czyli język luksemburski) jest używany na całym świecie przez około 300 000 osób, z których 250 000 mieszka w Wielkim Księstwie Luksemburga. Jest on blisko spokrewniono z mozelsko-frankońskimi dialektami niemieckiego, ale przejął wiele słów z francuskiego. Kilka przykładów:

Luksemburski to prawdziwa mieszanka językowa, często wyrażenia francuskie są po prostu dosłownie tłumaczone na niem… przepraszam, na luksemburski. Ale nawet jeśli niezbyt dobrze znasz francuski, niemiecki na pewno pomoże Ci w zrozumieniu luksemburskiego.

3. Najbardziej podobny samodzielny język: fryzyjski

Wyjdźmy poza strefę wpływów niemieckiego i jego dialektów o dyskusyjnym statusie, by przyjrzeć się fryzyjskiemu, bliskiemu krewnemu, który jest osobnym językiem. A dokładniej mówiąc, fryzyjski (Frysk, Fresk czy Frasch) to grupa trzech dialektów, używanych na północy Niemiec, w Danii i przede wszystkim w Holandii. Słowa jak kaai („klucz”), wiet („wilgotny”) czy skiep („sen”) wskazują na bliskie pokrewieństwo z angielskim, lecz wszystkie trzy odmiany fryzyjskiego są podobne do niemieckiego.

W średniowieczu fryzyjski cieszył się popularnością, bo Fryzowie byli uznanymi żeglarzami i kupcami Wybrzeży Morza Północnego. Około 1500 roku holenderski stał się oficjalnym językiem regionu, a fryzyjski od tej pory zaczął tracić na znaczeniu. Dziś wszystkich trzech odmian fryzyjskiego używa łącznie około 550 000 ludzi, większość z nich mieszka w Holandii.

4. Najbardziej podobny język mniejszości: jidysz

Ten krewny niemieckiego jest równie różnorodny, co jego poruszająca historia. Jidysz używali głównie Żydzi aszkenazyjscy w Europie. Pochodzi od języka średnio-wysoko-niemieckiego, jest więc językiem zachodniogermańskim. Poza tym zawiera zapożyczenia z hebrajskiego, aramejskiego, języków romańskich i słowiańskich. Czyli ma w sobie wszystkiego po trochu. W 1939 roku jidysz był z blisko 13 milionami użytkowników (wg niektórych szacunków), po angielskim i niemieckim, trzecim co do wielkości językiem germańskim. Dziś używa go około 1,5 mln osób. Większość z nich od czasów Holokaustu nie mieszka już w Europie, tylko w Nowym Jorku czy Jerozolimie.

Na pierwszy rzut oka jidysz zupełnie nie przypomina niemieckiego, ponieważ jest zapisywany alfabetem hebrajskim. Jeśli jednak spojrzymy na jidysz w transkrypcji na alfabet łaciński, sprawa wygląda zupełnie inaczej (tu początek I Księgi Mojżesza):

Jidysz nie tylko wiele przejął z niemieckiego, ale też na niego wpływał. Słowa ausbaldowern, Kaff, Schlamassel, meschugge, Stuss i Zoff to tylko kilka przykładów zapożyczeń z jidysz, które na dobre zadomowiły się w niemieckim.

5. Najbardziej podobny duży język: holenderski

Wreszcie przechodzimy do języka, który być może wielu osobom przychodzi do głowy jako pierwszy, gdy pomyślimy o językach najbardziej podobnych do niemieckiego. Tak, nederlands też należy do języków zachodniogermańskich. Szacuje się, że mówi nim około 25 milionów ludzi. Można go umiejscowić gdzieś pomiędzy dolnoniemieckim, fryzyjskim i angielskim. Składnia jest bardzo podobna do niemieckiej, możliwe są nawet konstrukcje jak niemiecka klamra zdaniowa. Hij gaat niet op de vraag in (Er geht nicht auf die Frage ein). Także w kwestii rodzajników, przymiotników i zakończeń liczby mnogiej widać wiele podobieństw z niemczyzną.

Dlatego holenderski należy do języków najłatwiejszych do nauczenia dla rodzimych użytkowników niemieckiego. Dodatkowy bonus: kto zna holenderski, poradzi sobie z afrykanerskim (afrikaans) używanym w RPA i Namibii.

6. Najbardziej podobny język globalny: angielski

Także angielski należy do bliskich krewnych niemieckiego. We wczesnym średniowieczu germańskie ludy u wybrzeży Morza Północnego, m.in. Anglowie, zabrali ze sobą język do Brytanii, gdzie przeszedł długą drogę od staroangielskiego do obecnej formy angielszczyzny. W porównaniu z innymi językami zachodniogermańskimi angielski wykształcił wiele specyficznych cech. I tak utracił on szyk V2 (szyk wyrazów w zdaniu oznajmującym, w którym orzeczenie znajduje się zawsze na drugim miejscu), a odmiana czasowników została zredukowana do minimum (w czasie teraźniejszym mamy tylko końcówkę -s w trzeciej osobie liczby pojedynczej: he makes). Poza tym w angielskim pozostał tylko jeden rodzajnik (zwany przedimkiem) określony (the), zanikła też istniejąca wciąż w niemieckim odmiana rodzajników i przymiotników przez przypadki. Wobec tego angielski, przypominający odchudzoną wersję swoich germańskich przodków, wydaje się łatwy do opanowania przez osoby mówiące po niemiecku, prawda?

Są jednak dwa małe problemy. Zasady pisowni angielskiej zostały ustalone w XV i XVI wieku, po wynalezieniu prasy drukarskiej, i od tego czasu praktycznie ich nie zmieniano, mimo że wymowa nieustannie ewoluowała. Oznacza to, że ortografia ma dziś niewiele wspólnego z wymową. Drugim aspektem, jaki odróżnia angielski od jego krewniaków, są silne wpływy języka francuskiego na skutek najazdu Normanów. Mimo wszystko jednak podobieństwa językowe ułatwiają naukę angielskiego tym, którzy znają niemiecki. A jaki język może się okazać bardziej praktyczny od tego, którym mówi się na całym świecie?

Skoro już wiesz, które języki są podobne do niemieckiego, pora na odrobinę kultury:

• niemieckie podcasty
• niemieckie książki
• niemiecka prasa
• niemiecka TV