Mówiąc w innym języku, zastanawiasz się, ile wysiłku kosztowało Cię opanowanie go do tego stopnia, by posługiwać się nim swobodnie i wyrażać w nim wszystko, co przychodzi Ci do głowy? No właśnie, sztuka opanowania języka do perfekcji wcale nie jest łatwa. Wiedzą lub wiedzieli o tym współcześni autorzy i autorki, piszący w języku innym niż ojczysty. Kim są ludzie, którzy opanowali drugi język na tyle, by napisać w nim książkę uznaną potem za klasyk literatury?
Przedstawiamy pięć osób, które słyną nie tylko z opowiadania wyjątkowych historii, ale także z tego, że robią to w językach, które nie są ich ojczystymi. Kłaniamy się nisko przed tymi twórcami i mamy nadzieję, że nasza lista zainspiruje Cię do wyboru kolejnej lektury.
Chimamanda Ngozi Adichie (1977-): Nigeryjka, zdeklarowana feministka, pisze po angielsku
Adichie, autorka wielu bestsellerów, to barwny głos współczesnej literatury amerykańskiej. Urodziła się w Nigerii, gdzie również studiowała, zanim przeniosła się na uniwersytet w USA. Już od dziecka pisywała opowiadania i sztuki w języku angielskim. „Amerykaana”, jej najważniejsze dotychczas dzieło (w polskiej wersji językowej w tłumaczeniu Katarzyny Peteckiej-Jurek), odzwierciedla jej własne doświadczenia jako Nigeryjki, która wraca do domu po długim pobycie w USA i znajduje się w potrzasku pomiędzy dwiema tożsamościami. Jako specjalistka z zakresu obydwu kultur, Adichie doskonale manewruje między nimi w swoich powieściach. Autorka znana jest również z wyrazistych poglądów oraz tego, że nie obawia się ich głosić. Zdarzyło jej się na przykład skrytykować Michelle Obamę za prostowanie włosów. Bogaty wkład Adichie w amerykańską kulturę uczynił z niej uwielbianą (choć czasem kontrowersyjną) osobę publiczną. Nawet Beyoncé cytuje ją w swojej piosence.
Milan Kundera (1929-): Urodzony w Czechosłowacji wrażliwy obserwator piszący również po francusku
Mało brakowało, a rozsławiony w świecie pisarz zostałby muzykiem jazzowym. Urodził się w 1929 roku w Czechosłowacji, w rodzinie muzyków. Początkowo pozostawał obojętny wobec komunizmu. Z czasem zaczął odwracać się od obowiązującego ustroju, aby wreszcie zamienić się w jednego z liderów ruchu wolnościowego w trakcie Praskiej Wiosny, w dużej mierze dzięki swoim opowiadaniom i esejom. Gdy ten okres politycznych przemian dobiegał końca, Kundera opuścił kraj i przeprowadził się do Francji, gdzie później uzyskał obywatelstwo. Na początku jednak tworzył po czesku. Czechosłowacja stanowiła również miejsce akcji dla jego narracji, a dogłębna analiza relacji międzyludzkich stała się ich wiodącym tematem. Tak było też w przypadku jego najsłynniejszego dzieła, „Nieznośnej lekkości bytu” (pierwszy polski przekład tej książki był autorstwa Agnieszki Holland). Pod wpływem kultury zachodnioeuropejskiej Kundera napisał swoje cztery ostatnie powieści po francusku, choć zawsze starannie pilnował jakości tłumaczeń.
Vladimir Nabokov (1899-1977): Pogodny banita z Rosji tworzący również w języku angielskim
Nabokov bez wątpienia należy do najznamienitszych autorów XX wieku. Jego losy w dużej mierze ukształtowały przełomowe wydarzenia epoki, w której żył. Jako dziecko zbiegł do Berlina, potem przeniósł się do Paryża, a następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Początkowo Nabokov pisał po rosyjsku, częściowo pod pseudonimem. Następnie jego książki tłumaczył na angielski jego syn. W latach 40. pisarz objął posadę profesora literatury rosyjskiej i europejskiej na prestiżowym Uniwersytecie Cornella i wówczas zaczął pisać po angielsku. Sam określał „Lolitę”, swoje przełomowe dzieło, jako wyraz swej miłości dla języka angielskiego (na polski przełożyli ją Robert Stiller i Michał Kłobukowski). Po latach, aby mieć pewność, że książka zostanie prawidłowo przełożona na rosyjski, sam podjął się jej przetłumaczenia.
Yiyun Li (1972-): Urodzona w Chinach rezolutna pisarka-emigrantka pisząca po angielsku
Choć Yiyun Li, wielokrotnie nagradzana powieściopisarka i autorka opowiadań, urodziła się w latach 70. w Pekinie, obecnie zalicza się ją do grona najbardziej wpływowych twórców amerykańskich. W swoich dziełach umiejętnie przygląda się osobliwościom języka angielskiego, wykorzystując do tego wyjątkowy punkt widzenia outsiderki. Słynie nie tylko z fikcji literackiej, ale również z otwartości, z jaką pisze o swoim życiu. Porusza kwestie takie jak wyrzeczenie się swojej ojczyzny, trudy emigracji do USA w latach 90., czy rozpaczliwe próby samobójcze. Yiyun Li zdecydowanie zostawiła tę przeszłość za sobą razem z językiem ojczystym, który stanowczo odrzuca w swojej twórczości.
Joseph Conrad (1857-1924): Urodzony na terenach ówczesnej Rosji podróżnik o błękitnej krwi tworzący w języku angielskim
Conrad, a właściwie Józef Teodor Nałęcz Konrad Korzeniowski, urodził się w połowie XIX wieku w rodzinie polskich arystokratów. Osierocony w młodym wieku, jako nastolatek wyjechał do Francji i podjął pracę jako marynarz. Choć nigdy nie udało mu się awansować na kapitana, zawsze fascynowało go życie na morzu. Później wykorzystał doświadczenie w żegludze w swoich dziełach. Angielskiego nauczył się późno, bo jako dwudziestoparolatek, w trakcie wojaży dookoła świata. Pisać w tym języku zaczął jakieś dziesięć lat później, wciąż jako marynarz. W swojej najsłynniejszej powieści, „Jądro ciemności” (istnieje kilka polskich przekładów tego dzieła, przy czym jako pierwsza przetłumaczyła go Aniela Zagórska, kuzynka autora), opowiada o morderczej wyprawie do obcego kraju, poruszając przy tym tematy kolonializmu i szoku kulturowego. To w niej padają pamiętne słowa „The horror! The horror!” wypowiadane w „Czasie apokalipsy”, luźnej filmowej adaptacji dzieła w reżyserii Francisa Forda Coppoli.
Potencjał do stworzenia czegoś nowego i wartościowego w drugim języku rodzi się właśnie poprzez szukanie analogii z językiem ojczystym uwzględniających wszelkie podobieństwa i różnice.
Wystarczy rzut oka na literaturę światową, aby przekonać się, że powyżsi autorzy i autorki nie są wyjątkami. W historii literatury istnieje długoletnia tradycja pisarzy tworzących w języku innym niż ojczysty. Nie zapominajmy na przykład o Kartezjuszu, który pisał po łacinie jeszcze w XVII wieku. Chociaż wielu autorów wybiera angielski ze względu na wpływ współczesnego lingua franca na ich życie, nie stanowi to reguły. Spójrzmy na przykład na włoskiego pisarza Antonio Tabucchiego, który tworzy także po portugalsku.
Potencjał do stworzenia czegoś nowego i wartościowego w drugim języku rodzi się właśnie poprzez szukanie analogii z językiem ojczystym uwzględniających wszelkie osobliwości i podobieństwa. Nie ma sensu zajmować się kwestią, czy lepiej jest wyrażać siebie w języku obcym, czy rodzimym. Jedno jest pewne – nie istnieje jeden prawidłowy sposób mówienia czy pisania w danym języku. Jeśli zdecydujesz się przyjąć jakikolwiek język za swój, z dowolnego powodu, masz prawo wyrażać w nim siebie do woli.
Współcześni autorzy i autorki piszący w drugim języku to tylko dowód na to, że można go opanować do perfekcji. Jak zawsze warto zacząć od podstaw:
- Jak opanować angielski – wskazówki ekspertów Babbel
- Jak nie popełniać tych błędów w angielskim
- Angielskie czasowniki na dobry początek