Czasowniki frazowe są używane powszechnie przez native speakerów, ale osoby, które uczą się angielskiego, podchodzą do nich z rezerwą. Popularne „frazale” to czasowniki z przyimkami lub przysłówkami, które w wyniku tego połączenia zyskują nowe znaczenie. W angielskim aż roi się od zwrotów w rodzaju She shut me up, He shut me out of the conversation czy I’ll drop by later. Można się w nich pogubić – i przy okazji popełnić niejedną gafę.
Przyjrzyjmy się im bliżej. Składają się z dwóch lub trzech słów – czasownika i przyimka lub przysłówka. Weźmy na przykład czasownik to cut: możesz go łączyć z up, off, out lub in – za każdym razem diametralnie zmieniając znaczenie. Mówisz to cut up, gdy chcesz pociąć coś na mniejsze kawałki lub powiedzieć, że ktoś przeciął Ci drogę; to cut off, gdy coś odcinasz albo ucinasz, na przykład rozmowę, lub gdy zrywasz z kimś kontakt; to cut out, gdy wycinasz kawałek z większej całości, coś przerywasz lub z czegoś rezygnujesz; to cut in, gdy komuś przerywasz lub wtrącasz się do czyjejś rozmowy. Skomplikowane? Nie martw się, pokażemy Ci, jak sobie radzić z czasownikami frazowymi, przyporządkowując je do jednej z poniższych kategorii. A propos, „sortować“ to po angielsku to sort out.
Czasowniki rozdzielne – jak pobłażliwy dziadzio
W niektórych przypadkach przyimki lub przysłówki łączące się z danym czasownikiem są ruchome. Możesz więc zmieniać ich miejsce w zdaniu bez zmiany znaczenia. Na przykład „wyłączać radio“ to po angielsku to turn off the radio albo to turn the radio off. Jeśli przygotowujesz jadalnię do uroczystej kolacji, możesz użyć albo konstrukcji to set up the dining room albo to set the dining room up.
Czasowniki, które możesz oddzielać od przyimka lub przysłówka, to najłatwiejszy wariant czasowników frazowych. Są jak pobłażliwy dziadzio, który nigdy Cię nie skrytykuje i zawsze z radością wysłucha wszystkiego, co masz mu do powiedzenia. Ale przejdźmy do czasowników, które mogą sprawiać nieco więcej kłopotów…
Czasowniki nierozdzielne – jak ciotka pedantka
Dobrym przykładem czasownika, od którego nie można oddzielić przyimka, jest to go over something, czyli coś przejrzeć lub przeanalizować. Nie wolno pod żadnym pozorem rozdzielać go i over. To samo dotyczy to get over something, co można przetłumaczyć jako „dojść do siebie“, na przykład po chorobie albo „odchorować coś“, na przykład rozstanie.
Gdy chcesz poprosić opiekunkę, by zajęła się Twoim dzieckiem, powiesz Please take care of my daughter while I’m away, lecz nie Please take of my daughter care. Widzisz? Słówko „care“ musi następować tuż po „take“. A opowiadając o przypadkowym spotkaniu z przyjaciółką, powiesz I ran into a friend yesterday, a nie I ran a friend into yesterday.
Czasowniki nierozdzielne są trochę jak ciotka pedantka, która nie znosi, kiedy pociąg nie przyjeżdża na czas albo kiedy opóźnia się obiad. Nigdy też nie rozstaje się ze swoją torebką – podobnie jak nasz czasownik ani na chwilę nie rozstaje się ze „swoim“ przyimkiem lub przysłówkiem.
Czasowniki nieprzechodnie – jak wujek minimalista
Niektóre kombinacje czasownika z przyimkiem lub przysłówkiem nie potrzebują dopełnienia. Gdy mimo niewielkich zarobków wiążesz jakoś koniec z końcem, mówisz I get by. Gdy wstajesz rano, mówisz I get up. Po angielsku „iść do restauracji“ to „jeść na zewnątrz“, to eat out. Po kolacji możesz wybrać się do klubu i wejść do środka, to get in, bez najmniejszego problemu. A gdy udało Ci się zaoszczędzić trochę pieniędzy, to save up, możesz kupić za nie bilet do Stanów w jedną stronę, żeby to run off i zacząć wszystko od początku?
Wszystkie te czasowniki same w sobie już tworzą zdanie i nie wymagają dopełnienia. Są trochę jak wujek minimalista, znany w rodzinie z tego, że ma kilka płyt winylowych, parę książek i dwie pary spodni i nie może zrozumieć, dlaczego jego krewni gromadzą tyle niepotrzebnych rzeczy.
Czasowniki przechodnie – jak brat, który osiągnął sukces
Niektóre czasowniki frazowe składają się z czasownika i aż dwóch przyimków. Czy zdarzyło Ci się już na nie trafić? Gdy Twoja siostra, która przechodzi akurat okres buntu, rzuca szkołę, powiesz She dropped out of school. Jeśli z tego powodu musi ograniczyć swoje wydatki, dodasz, że musiała cut down on expenses. To wszystko może być nieco trudne dla jej nowego chłopaka, ale na szczęście są parą ludzi, którzy dobrze się rozumieją: They get along with each other. To, że są dla siebie nawzajem emocjonalną podporą w trudnych chwilach, wynagradza im wszystkie ograniczenia, it makes up for them. Podziwiasz ich za to, you look up to them.
Te trójczłonowe konstrukcje również są nierozdzielne. Wszystkie trzy człony stoją w zdaniu jeden przy drugim zawsze w tej samej kolejności. Wymagają dopełnienia, które następuje po ostatnim członie, jak w zdaniu You look up to them.
Wyobraź sobie, że te czasowniki przechodnie są jak starszy brat, który zrobił karierę. Podziwiasz go i trochę mu zazdrościsz. Starannie dobiera słowa, jego praca magisterska dotyczyła literatury francuskiej, a doktorat – nauk politycznych. To ktoś, kto mając do wyboru użycie trzech słów lub jednego, zawsze wybierze trzy.
Jak nie pogubić się w tym gąszczu czasowników frazowych, po angielsku: How can you not mess them up? Najlepiej będzie, jeśli najpierw zapamiętasz kilka wybranych i od czasu do czasu będziesz włączać je do rozmów – you drop them into conversations. Nie staraj się opanować wszystkich naraz, lecz krok po kroku. Zwracaj na nie uwagę, look out for them, w wypowiedziach native speakerów i zaawansowanych użytkowników angielskiego. Wkrótce zapragniesz, by towarzyszyły Ci przez cały czas. Bo z czasownikami frazowymi jest jak z rodziną: bywają uciążliwe, ale bardzo trudno się bez nich obyć.
Czasowniki frazowe masz już opanowane? Sprawdź inne zagadnienia gramatyczne w naszym Magazynie: