Odkryj polski język migowy, poznaj alfabet i poszerz horyzonty

Kiedy myślimy o języku, często poprzestajemy na komunikacji werbalnej. Tymczasem język migowy to to podstawowy sposób komunikacji dla osób niesłyszących i niedosłyszących. Znajomość polskiego języka migowego pomoże Ci nawiązać nowe znajomości i otworzy przed Tobą zupełnie nowy świat, poszerzając perspektywy. Pierwszy krok to poznanie polskiego alfabetu migowego – pomożemy Ci go opanować! Ale na początek odkryjemy kilka ciekawych faktów na temat języka migowego po polsku.

Ile jest języków migowych?

Dlaczego mówimy o polskim języku migowym? Dlatego, że na świecie istnieje około 300 języków migowych, a liczba osób posługujących się nimi szacowana jest na około 70 milionów. 

Mnogość języków migowych wynika z tych samych czynników, które ukształtowały różnorodność języków mówionych. Poszczególne społeczności, funkcjonujące w danym kręgu kulturowy i kontekście języków narodowych, wytworzyły własne, odmienne warianty języków migowych. Ich rozwój jest analogiczny do rozwoju języków mówionych, a i wewnątrz poszczególnych języków migowych występują wariacje.

Czy istnieje międzynarodowy język migowy?

Aby ułatwić komunikację osobom głuchym i słabo słyszącym z całego świata, w 1973 roku Światowa Federacja Głuchych stworzyła i ustandaryzowała międzynarodowy język migowy (International Sign Language – ISL) zwany także gestuno. 

Ten migowy odpowiednik esperanto na bazie znaków zebranych z różnych narodowych języków migowych nie posiada gramatyki i używany jest wyłącznie na międzynarodowych spotkaniach i konferencjach. Z tego względu wiele osób wskazuje, że nie powinno się go nazywać językiem, a systemem przekazu i używać sformułowania „międzynarodowy migowy” (International Sign – IS). 

Czy jest polski język migowy?

Polski wariant języka migowego datuje się na co najmniej koniec XVIII wieku. Pierwsza szkoła dla osób niesłyszących i niedosłyszących w Polsce została założona w 1817 roku w Warszawie przez księdza Jakuba Falkowskiego.

W szkole tej uczono dzieci niesłyszące za pomocą metod oralnych, jednak z czasem zaczęto wprowadzać elementy języka migowego. W 1879 roku w Warszawie powstało Towarzystwo Opieki nad Głuchymi, które miało na celu rozwijanie edukacji i wsparcia dla osób niesłyszących. W XX wieku polski język migowy (PJM) zaczął się rozwijać jako odrębny język, a w 1960 roku powstał pierwszy słownik polskiego języka migowego.

Przy okazji warto zwrócić uwagę na jedną niesamowicie istotną rzecz. Oprócz PJM, czyli naturalnego języka migowego, którym posługują się Głusi na terenie Polski, istnieje także SJM, czyli system językowo-migowy. W odróżnieniu od tego pierwszego, który narodził się naturalnie i ma odrębną strukturę gramatyczną od mówionego języka polskiego, SJM to sztuczny twór. Został stworzony przez osoby słyszące, aby komunikować się z niesłyszącymi, na bazie gramatyki języka polskiego. Często stosuje się wobec niego także termi język migany.  

Ile osób w Polsce zna migowy?

W Polsce, według różnych źródeł, polskim językiem migowym posługuje się od 40 do 50 tysięcy osób. Liczba ta odpowiada szacunkom Polskiego Związku Głuchych dotyczącym liczby osób z uszkodzeniami słuchu w stopniu znacznym i głębokim. Co ciekawe, jeśli weźmiemy pod uwagę osoby z umiarkowanym uszkodzeniem słuchu oraz osoby słabosłyszące, to zalicza się do nich od 500 do 900 tysięcy Polaków, w zależności od definicji przyjmowanej przez daną instytucję. 

Alfabet polskiego języka migowego

No dobrze, a teraz zobaczmy, jak wygląda alfabet polskiego języka migowego, zwany także daktylografią lub alfabetem palcowym.

W polskim języku migowym alfabet składa się z 36 liter. Każda litera jest reprezentowana przez unikalny układ dłoni. Daktylografia jest używana głównie do literowania imion, nazwisk, nazw własnych oraz słów, które nie mają odpowiedników w PJM. Oto pełny alfabet PJM:

• A: Pięść z kciukiem przylegającym do palca wskazującego.
• Ą: Gest litery „a”, ale dłonią rysujemy ogonek.
• B: Dłoń otwarta, palce złączone, kciuk przylegający do dłoni.
• C: Dłoń otwarta, kciuk i palec wskazujący zgięte w kształt litery „c”.
• Ć: Gest litery „c” i dłonią zjeżdżamy w dół.
• CZ: Kciuk, palec wskazujący i środkowy zginamy, pozostałe dwa złożone, wykonujemy ruch dłonią do przodu, ku rozmówcy.
• D: Palec wskazujący wyprostowany, pozostałe palce zgięte, kręcimy palcem wskazującym dookoła.
• E: Składamy dłoń w daszek, dotykając kciukiem złożonych i złączonych pozostałych palców.
• Ę: Gest litery „e”, dłonią rysujemy ogonek.
• F: Składamy prosty palec wskazujący, żeby dotknął bokiem kciuka, reszta palców wyprostowana.
• G: Pstrykamy palcem wskazującym o kciuka.
• H: Palec wskazujący i środkowy w kształt Victorii, następnie je zginamy (podobnie, jak sygnalizujemy cudzysłów) oraz pociągamy dłonią w dół.
• I: Mały palec wyprostowany, pozostałe palce zaciśnięte w pięść.
• J: Gest taki, jak przy literze „i”, ale dłoń wykonuje ruch w kształcie litery „j”.
• K: Wyciągamy kciuk, palec wskazujący i środkowy (pozostałe palce zgięte) i robimy szybki gest w stronę rozmówcy. 
• L: Kciuk i palec wskazujący tworzą kształt litery „l”, pozostałe palce zgięte.
• Ł: Gest litery „l”, przesuwamy dłoń do boku. 
• M: Dłoń skierowana palcami do rozmówcy, równolegle do podłogi, palce złączone, kciuk do góry.
• N: Palec środkowy i wskazujący wyprostowane, złączone razem, w geście przypominającym pistolet. 
• Ń: Gest litery „n”, dłoń zjeżdża w dół. 
• O: Dłoń otwarta, kciuk i palec wskazujący zgięte w kształt litery „o”. Pozostałe palce proste.
• Ó: Gest litery „o”, dłoń zjeżdża w dół.
• P: Dłoń składamy w pięść, następnie wyciągamy palec wskazujący i kciuk, tak, aby się stykały wyprostowane opuszkami.
• R: Palec wskazujący i środkowy skrzyżowane, pozostałe palce zgięte.
• RZ: Gest litery „r”, rysujemy dłonią w powietrzu literę „z”.
• S: Gest litery „o”, ale opuszek palca wskazującego opiera się w połowie kciuka, nie o jego opuszek. 
• Ś: Gest litery „s”, dłoń zjeżdża w dół.
• SZ: Dłoń otwarta, wszystkie palce złączone, przesuwamy dłonią w bok w powietrzu. 
• T: To samo ułożenie dłoni, co przy literze „f”, ale tym razem palec wskazujący znajduje się przed, a nie za kciukiem. 
• U: Symbol Victorii, zginamy dłoń w stronę rozmówcy. 
• W: Trzy palce wyprostowane, rozłączone, pozostałe palce zgięte.
• Y: Palec wskazujący i mały palec wyprostowane, pozostałe palce zgięte, kciuk nałożony na złożone palce.
• Z: Palec wskazujący wyprostowany, wykonuje ruch w kształcie litery „z”.
• Ź: Gest taki, jak „z”, po czym na dole rysujemy palcem kreskę.
• Ż: Gest taki, jak „z”, po czym na górze dajemy kropkę.

Jak można nauczyć się polskiego języka migowego?

Nauka polskiego języka migowego może być wyzwaniem, ale istnieje wiele sposobów, które mogą ułatwić ten proces:

• Kursy i warsztaty: Wiele organizacji oferuje kursy i warsztaty z PJM, które prowadzone są przez doświadczonych lektorów. Uczestnictwo w takich zajęciach pozwala na naukę w grupie oraz praktykę z innymi osobami uczącymi się PJM.
• Materiały edukacyjne: Istnieje wiele książek, podręczników oraz słowników, które mogą pomóc w nauce PJM. Warto również korzystać z materiałów wideo, które pokazują, jak wykonywać poszczególne znaki.
• Aplikacje mobilne: Współczesna technologia oferuje wiele aplikacji mobilnych, które umożliwiają naukę PJM w dowolnym miejscu i czasie. Aplikacje te często zawierają interaktywne ćwiczenia oraz filmy instruktażowe.
• Praktyka z native speakerami: Najlepszym sposobem nauki każdego języka jest praktyka z osobami, które posługują się nim na co dzień. Warto nawiązać kontakt z osobami niesłyszącymi i uczestniczyć w wydarzeniach organizowanych przez społeczność Głuchych.
• Ćwiczenia przed lustrem: Ćwiczenie przed lustrem pozwala na kontrolowanie poprawności wykonywanych znaków oraz mimiki twarzy, co jest kluczowe w PJM.

Czy nauka polskiego języka migowego jest trudna?

Alfabet to zaledwie początek. Szacuje się, że języki migowe zawierają od 5-15 tysięcy znaków. Nauka polskiego języka migowego niewątpliwie wymaga czasu i zaangażowania, ale jest to umiejętność, która otwiera drzwi do komunikacji z tysiącami osób niesłyszących i niedosłyszących w Polsce. Dzięki PJM możemy lepiej zrozumieć i wspierać społeczność Głuchych, a także wzbogacić nasze własne doświadczenia językowe.

Źródła:

1. World Federation of the Deaf: https://wfdeaf.org/
2. Polski Związek Głuchych: https://pzg.org.pl/