W skład Wielkiej Brytanii wchodzą Anglia, Walia, Szkocja, a także Irlandia Północna, które pomimo obecności w ramach Zjednoczonego Królestwa, różnią się pomiędzy sobą organami władzy lokalnej czy też występującymi na ich terenie akcentami języka angielskiego. Wśród tych ostatnich szkocki akcent jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych na świecie.
Niemniej jednak już na początku warto wspomnieć, że mamy więcej niż jeden szkocki akcent. Jeśli spotkasz osobę, która przez całe życie mieszkała w Edynburgu, z pewnością jej wymowa będzie inna w porównaniu z osobą wychowaną na północy kraju (Highlands). Dlatego skupimy się jedynie na kilku podstawowych cechach szkockiego akcentu i jego historii. Ponadto podzielimy się wskazówkami, dzięki którym możesz samodzielnie trenować swój szkocki akcent.
Szkocki akcent – pochodzenie
Wiemy, co myślisz. „Szkocki angielski… czyli gaelicki?” No, właśnie nie! Zanim bardziej szczegółowo przyjrzymy się szkockiemu akcentowi, zróbmy małą wycieczkę po językowej historii Szkocji.
Najpierw na terenach dzisiejszej Szkocji obowiązywał gaelicki, czyli pradawny język Celtów. Następnie, około 1500 roku n.e., został zepchnięty do Wyżynnej Szkocji (Highlands), podczas gdy na Nizinach Szkockich (Lowlands) zaczął rozwijać się inny język – Scots! Ale Scots i szkocki angielski to wciąż dwa oddzielne pojęcia.
Na Nizinach Szkockich Scots mieszał się z angielskim i oba języki wpływały na siebie w podobnym stopniu. Z tego mariażu w XVIII wieku narodził się szkocki angielski, który można podsumować jako akcent będący połączeniem gaelickich korzeni, szkockiej fonologii i angielskiego słownictwa. Niejeden językoznawca uznałby szkocki angielski za jeden z „najmłodszych” akcentów w Wielkiej Brytanii, bowiem rozwinął się zaledwie trzy wieki temu.
Od jakich znanych Szkotów uczyć się akcentu?
Próby naśladowania szkockiego akcentu mogą być trudne, zwłaszcza dla osób, które nie urodziły się na Wyspach Brytyjskich. Dlatego polecamy opanowywać szkocką wymowę, wsłuchując się w słynnych Szkotów.
Na szczęście jest ich sporo, między innymi wśród gwiazd sportu, filmu czy celebrytów. Klasyczny szkocki akcent odkryjesz, odtwarzając wywiad z aktorem Ewanem McGregorem. Jeśli wolisz przyswoić sobie akcent, który pomoże Ci zrozumieć mieszkańców Glasgow, wpisz w wyszukiwarkę Billy Connolly. Ten słynny komik mówi z charakterystycznym dla tego miasta akcentem.
Jak mówić ze szkockim akcentem – podpowiedzi
Szkocki angielski pochodzi od Celtów, dlatego pod pewnymi względami przypomina walijską odmianę angielskiego. Na przykład lekko dźwięczne „r”, które da się wysłyszeć w obu tych akcentach. Ślady gaelickiego znajdziemy także w samogłoskach. Tam, gdzie w standardowym angielskim słyszymy „o”, w szkockiej odmianie pojawia się „ae”. Ta kombinacja samogłosek jest w gaelickim bardzo powszechna. Weźmy, na przykład, słowo cannot w standardowej odmianie angielskiego. W szkockim angielskim „t” nie jest wypowiadane, a „o” zmienia się na “ae,” w efekcie czego otrzymujemy cannae.
Inną charakterystyczną cechą szkockiego angielskiego jest zwarcie krtaniowe (glottal stop), czyli blokowanie dróg oddechowych podczas wymawiania litery „t”, która w szkockim angielskim jest całkowicie „połknięta”. Na przykład glottal brzmi w szkockim wydani glo’al. Posłuchaj jeszcze raz zdania z filmiku I cannae do it. Nie tylko „t” na końcu słowa cannot zostaje połknięte. Także w słówku it zwarcie krtaniowe po samogłosce sprawia, że litery „t” nie słyszymy w tym zdaniu w ogóle! Opanowanie już tylko tych trzech różnic fonologicznych pomiędzy standardowym a szkockim angielskim sprawi, że będziesz brzmieć bardziej jak Szkot.
Wyrażenia charakterystyczne dla szkockiego angielskiego
Będąc mieszanką szkockiego i angielskiego, szkocki angielski charakteryzuje się też ogromną liczbą zwrotów, których nie usłyszysz nigdzie indziej. Oto próbka zwrotów ze szkockiego angielskiego, które możesz poćwiczyć przed następną podróżą na północ Wielkiej Brytanii.
Ah cannae dae tha.
Tłumaczenie: I can’t do that. (Nie mogę tego zrobić.)
Użycie: Wyrażenie doskonale ilustruje sposób, w jaki szkocki akcent obchodzi się z samogłoskami.
What dreich weather!
Tłumaczenie: What lousy weather! (Co za okropna pogoda!)
Użycie: To wyrażenie wygląda to podobnie do jego angielskiej wersji, zawiera jednak słowo dreich, które może być dla Ciebie nowe. Wymawiane trochę jak dreek, dreich to jedno z ulubionych słów Szkotów na opisanie ponurej pogody. Daje też dobre wyobrażenie na temat szkockiego klimatu.
Lang may yer lum reek.
Tłumaczenie: Long may your chimney smoke. (Żyj w zdrowiu jak najdłużej.)
Użycie: To zdanie może się przydać, gdy chcesz komuś życzyć zdrowia i pomyślności. Chodzi o to, że jeśli komuś pali się w kominie to znaczy, że ma ciepło przez całą zimę. Słowo lum to po szkocku „komin”, a reek oznacza „dym”.
Interesujesz się językami? Przeczytaj poniższe artykuły: