Według Jona Wrighta, twórcy zeszytu ćwiczeń poświęconego wyłącznie angielskim idiomom, wyrażenie idiomatyczne charakteryzuje się dwoma cechami:
- Jest trwałe i zrozumiałe dla native speakerów.
- Jest interpretowane w niedosłowny, czyli metaforyczny sposób.
Drugi punkt doskonale tłumaczy, dlaczego osobom uczącym się języka ciężko zrozumieć wyrażenie idiomatyczne, zwłaszcza po pierwszym zetknięciu. Idiom bowiem, choć złożony ze słów, które znamy, może mieć z ich dosłownym znaczeniem niewiele wspólnego.
Spójrzmy zatem na kilka przykładów:
- The refugees were at sea for 3 weeks before being rescued. (Zanim zostali uratowani, uchodźcy byli na morzu przez 3 tygodnie.)
- I’m all at sea with this new software. (Gubię się w tym nowym oprogramowaniu.)
Pierwsze zdanie, które nie zawiera wyrażenia idiomatycznego, powinniśmy zinterpretować w dosłowny sposób. Jeśli spróbujemy postąpić tak samo w wypadku drugiego zdania, pozbawimy je jakiegokolwiek sensu. Oto kolejny przykład:
- I’ve got a terrible stomachache. I will pour myself a cup of tea. (Bardzo boli mnie brzuch. Naleję sobie herbaty do filiżanki.)
- Do you fancy a drink tonight? (Masz ochotę na drinka wieczorem?)
- No, going to the pub is not my cup of tea. (Nie, wyjście do pubu to nie moja bajka.)
Angielskie idiomy vs. metafory
Granica pomiędzy idiomem a metaforą bywa ciężka do zidentyfikowania. W końcu wyrażenie idiomatyczne interpretujemy, jak wspomnieliśmy wyżej, w sposób metaforyczny. Według Wrighta metafora wykorzystuje jedną koncepcję, by za jej pomocą zaprezentować drugą koncepcję. W języku polskim mówimy o metaforze, gdy słowo, wyrażenie czy fragment tekstu otrzymuje nowe znaczenie za sprawą odniesienia do innego słowa, wyrażenia lub fragmentu tekstu na zasadzie podobieństwa.
Przykładem metafory w języku angielskim są słynne słowa z komedii Szekspira, mówiące o tym, że świat jest teatrem, a ludzie jego aktorami.
All the world’s a stage
And all the men and women merely players
Metafory, które niegdyś stanowiły wyłącznie środek stylistyczny w utworach literackich, obecnie są częścią codziennych rozmów. Nie rozglądając się nazbyt daleko, w wielu domach znajdziemy przecież głowę rodziny przy stole z nogami, który w trakcie rodzinnych uroczystości ugina się od góry jedzenia i morza wina.
Jak tłumaczyć idiomy?
Idiomy stanowią pewne wyzwanie dla tłumaczy, a także osób, które uczą się języka. Bardzo rzadko zdarza się, że identyczne bądź podobne wyrażenie można znaleźć w polskim i angielskim. Przykładem takiego idiomu jest: The devil is in the details (Diabeł tkwi w szczegółach.). Warto zaopatrzyć się jednak w słownik angielskich idiomów oraz kolokacji, z pomocą którego poznamy znaczenie nowo poznanego wyrażenia. Na tej podstawie możemy zaproponować zwrot w języku polskim, który oznacza to samo lub prawie to samo (np. not my cup of tea, czyli nie moja bajka). Jeśli to niemożliwe, powinniśmy znaleźć słowo bądź wyrażenie, które najlepiej oddaje sens naszego idiomu (np. I’m at sea, czyli gubię się lub jestem zagubiony/a). Ale istnieje ryzyko, że trafimy na angielskie idiomy, które nie dają się przetłumaczyć w ten sposób. Wówczas możemy je opisać własnymi słowami, unikając tym samym wyrażeń, które nie do końca oddają ich sens. Ten ostatni zabieg wymaga jednak doświadczenia i doskonałej znajomości obu języków.
Przykłady
Język angielski ma wiele idiomów. Niektóre z nich są częścią codziennych rozmów, inne dodają finezji intelektualnym dyskursom. Korzystając z ćwiczeń Wrighta, wybraliśmy popularne wyrażenia idiomatyczne, umieszczając je w ramach trzech następujących kategorii: jedzenie, miłość i pieniądze. Z pewnością warto je opanować czym prędzej.
Jedzenie
- a piece of cake – prościzna, bułka z masłem
Oh, the test was a piece of cake! I should pass it with flying colours.
- with a grain of salt – z przymrużeniem oka
I don’t trust politicians and always take what they say with a grain of salt.
- bread and butter – praca, która jest źródłem utrzymania
Modelling is my bread and butter these days.
- on the breadline – na granicy ubóstwa
Many young people live on the breadline, because they have to repay their student loans.
- food for thought – kwestia, która daje komuś sporo do myślenia
Thanks for your feedback! It gave me food for thought.
Miłość
- fall in love – zakochać się
I fell in love with your dad when I was 17.
- go separate ways – rozejść się
The couple decided to go separate ways a few months after their marriage.
- head over heels – zakochać się po uszy
After all these years, I’m still head over heels in love with you.
- a shoulder to cry on – wsparcie w kimś
After the split-up, Jenny was a true shoulder to cry on.
- tie the knot – pobrać się
This is so exciting! We’re tying the knot in two weeks!
Pieniądze
- (to be) a rip-off – zdzierstwo
$200 for this T-shirt? What a rip-off!
- over the top – kosztować bardzo dużo
The cost of the decorations was over the top, so we didn’t get them.
- to be well off – bogaty
The rents here are very high because this is a well off neighbourhood.
- to make (both) ends meet – łączyć koniec z końcem
After layoffs in November last year it was really hard for him to make both ends meet.
- to live from hand to mouth – mieć pieniądze, które ledwo starczają na przeżycie
Due to another lockdown, many seasonal workers lived from hand to mouth.
Angielskie idiomy, podobnie jak metafory, warto wplatać do codziennych rozmów. Dzięki nim szybciej wskoczymy na wyższy poziom języka. Co jeszcze warto zrobić? Przeczytaj poniższe artykuły:
- Nie odpuszczaj! Na wygodnej kanapie nauka angielskiego jest także możliwa
- Odkrywaj słowa i zwroty, dzięki którym twoje wypracowania po angielsku będą jeszcze lepsze
- Osoby niebinarne czy osoby trans wreszcie mogą swobodnie korzystać z języka angielskiego, który staje się coraz bardziej inkluzywny. Sprawdź, jakich zaimków używać, by nikogo nie urazić