„Czy w tym zdaniu powinno być dass czy das“? To pytanie, które zadaje sobie większość osób uczących się niemieckiego, zwłaszcza na początku ich przygody z językiem. Niepewność pojawia się w trakcie pisania, bowiem w wymowie nie różnią się niczym.
Dass, das, a może daß?
Już na samym początku mamy dla Was dobrą wiadomość. Daß to zapis, który odszedł do lamusa i nie pojawia się już w nowych regułach niemieckiej pisowni. Skupmy się zatem na różnicy pomiędzy dass z podwójnym „s” i das z „s” pojedynczym.
- Das to A. rodzajnik określony przed rzeczownikiem w rodzaju nijakim (jak das Haus, czyli „dom”), B. zaimek względny lub zaimek wskazujący.
- Dass to spójnik wprowadzający zdanie podrzędne.
Skoro teorię mamy za sobą, przejdźmy do przykładów.
Das – przykłady użycia
Przejdźmy do najciekawszej części. By zrozumieć, kiedy w zdaniu występuje dass, a kiedy das, przeanalizujmy poniższe przykłady.
1. Das jako rodzajnik określony
Das z jednym „s” to rodzajnik określony, który znajduje się przed rzeczownikiem w rodzaju nijakim. Weźmy dla przykładu proste zdanie:
- Das Haus ist groß. („Dom jest duży”.)
Rodzajnik określony das można bez problemu zastąpić zaimkiem wskazującym dieses, co pokazuje poniższe zdanie:
- Dieses Haus ist groß. (Ten dom jest duży”.)
2. Das jako zaimek względny
W tym przypadku das odnosi się do rzeczownika w rodzaju nijakim, który występuje w zdaniu nadrzędnym (poprzedzającym). Na przykład:
- Das Kind, das im Garten spielt, isst gerne Pizza. („Dziecko, które bawi się w ogrodzie, lubi pizzę”.)
W tym zdaniu słowo das Kind jest opisane z pomocą zdania względnego, które wyjaśnia nam, gdzie bawi się to dziecko: im Garten („w ogrodzie”). W tym wypadku das można zastąpić zaimkiem welches bez zmiany sensu zdania.
- Das Kind, welches im Garten spielt, isst gerne Pizza. („Dziecko, które bawi się w ogrodzie, lubi pizzę”.)
3. Das jako zaimek wskazujący
Zaimek wskazujący, jak mówi jego nazwa, wskazuje nam na coś konkretnego w zdaniu. Na przykład można powiedzieć:
- Das kann doch wohl nicht wahr sein! („To nie może być prawda”!)
Uwaga! W tym wypadku obok das nie ma rzeczownika, lecz wciąż pisze się je z pojedynczym „s”. Pamiętaj, że w tym kontekście możesz zastąpić das zaimkiem dies:
- Dies kann doch wohl nicht wahr sein! (To nie może być prawda”!)
Dass – przykłady użycia
1. Dass jako spójnik
Podczas gdy das z pojedynczym „s” ma aż trzy różne zastosowania, dass z podwójnym „s” występuje tylko jako spójnik wprowadzający zdanie podrzędne.
- Ich glaube, dass sie Französisch sprechen. („Wierzę, że oni mówią po francusku”.)
Zdanie podrzędne wprowadzone przez dass zastępuje dopełnienie całego zdania, bo możemy zapytać: „w kogo, co wierzę”? Odpowiedź znajduje się w zdaniu podrzędnym i jest poprzedzona naszym dass: dass sie Französisch sprechen. Pamiętaj, że w tym przypadku dass NIE MOŻNA zastąpić zaimkami dieses, welches, ani dies.
To samo dotyczy sytuacji, gdy dass wprowadza podmiotowe zdanie podrzędne i znajduje się na początku zdania:
- Dass mein Vater Italienisch spricht, freut mich. („[To], że mój ojciec mówi po włosku, cieszy mnie”.)
Tu możemy zapytać: „kto, co mnie cieszy”? Odpowiedź na to pytanie brzmi: dass mein Vater Italienisch spricht. Tak oto zdanie podrzędne pełni rolę podmiotu zdania głównego.
Tak jak wspomniane wyżej zdanie względne bliżej określa przydawkę, możliwe są także zdania przydawkowe zaczynające się od dass.
- Die Entscheidung, dass wir alle zusammen Englisch sprechen lernen, finde ich gut. („Decyzję, że wszyscy razem będziemy się uczyć angielskiego, uważam za dobrą.”)
Tu dass bliżej opisuje decyzję. Także w tym przypadku nie można zastąpić go innym słowem, jak dieses czy jenes.
Konkluzje
Das i dass to dwie różne części mowy, które pojawiają się w zupełnie różnych konstrukcjach.
Jeśli kiedykolwiek znów znajdziecie się w trudnej sytuacji, zastosujcie regułę, którą wam teraz zdradzimy (i która zawsze działa!): podczas gdy das z pojedynczym „s” zawsze może zostać zastąpione przez inny zaimek, jak welches, dies, jenes czy dieses, w przypadku dass z podwójnym „s” to po prostu niemożliwe.
Warto też pamiętać, że obecność przecinka nie jest decydująca, bo pojawia się zarówno przed das, jak i dass. Więc to nie powinno nas zmylić.
Gdy tylko to zapamiętacie i przećwiczycie, będziecie mogli pisać bez problemów nawet najbardziej skomplikowane zdania. Na przykład:
- Das hätte ich nie gedacht, dass das einmal möglich sein wird! („Nigdy nie przyszło mi do głowy, że to będzie możliwe”!)
Interesujesz się językiem niemieckim? Koniecznie przeczytaj nasz przewodnik po: